علائم سکته مغزی خفيف و علائم سکته مغزی شدید چیست؟
در مراکز درمانی مقیاسی بر اساس سطح هوشیاری نوع و شدت عوارض جسمی و عصبی وبرخی دیگر از عوامل در فرم جدول بندی شده خاصی ،نمره بندی می‌شوند که به آن مقیاس NIHSS گفته میشود، نمره صفر یعنی سکته بدون علامت و نمره ٢١ تا ۴٢ یعنی سکته شدید تا بسیار شدید.
البته این مقیاس برای ارزیابی سریع بیمار در اورژانس طراحی شده است که تنها عوارض قابل ارزیابی سکته را در بیمار پذیرش شده در نظر می‌گیرد و عوامل دیگری که می‌تواند بر مرگ و میر یا شدت عوارض سکته در آینده موثر باشد را به طور کامل شامل نمیشود.
به طور کلی سکته مغزی بر اثر کاهش خونرسانی به ناحیه‌ای از مغز پیش می آید که عوارض عصبی آن بیشتر از ٢۴ ساعت پابرجا می‌مانند.
اگر خونرسانی ناحیه‌ای از مغز بیش از ۴تا حداکثر ١٠ دقیقه " به طور کامل" قطع شود مرگ بدون بازگشت سلول‌های آن منطقه پیش خواهد آمد ولی اگر جریان خون کاملا قطع نشده ولی مقدار آن از ١۶ سی سی در دقیقه برای هر ١٠٠ گرم از مغز کمتر شود اغلب ظرف یکساعت مرگ سلولی منطقه بروز خواهد کرد.
شدت سکته مغزی در فرد به طور کلی به چند مسئله اصلی مربوط میشود:
کدام رگ دچار ر آسیب شده است؟
اغلب سکته ها بویژه نوع گرفتگی( سکته ایسکمیک) در یک یا چند شاخه از سرخرگ اصلی میانی مغز (MCA) اتفاق می‌افتد. در این حالت فلج یا ضعف در دست شدیدتر از پاست و اگر در مرکز تکلم( یعنی در نیمکره چپ در اغلب افراد) باشد اختلال در حرف زدن و حتی درک کردن و تحلیل صحبت‌ها یا نوشته ها هم پیش خواهد آمد.
سکته در سرخرگ قدامی مغز(ACA) که البته ناشایعتر و خفیف تر است، سبب میشود که پا بیشتر از دست( بصورت یک طرفه) درگیر شود، حتی گاها آسیب این رگ،اصلا علامت قابل توجهی ایجا نمی‌کند.
سکته در آسیب سرخرگ پشتی یا پس سری(PCA) معمولا مشکل حرکتی ایجاد نمی‌کند ولی می‌تواند اختلال در میدان دید تا کوری به درجات مختلف و مشکلات مختلف حسی تا احساس دردهای یک طرفه در صورت و بدن( در صورت درگیر شدن همزمان منطقه وردی حس بدن به نام تالاموس) ایجاد کند.
سکته هایی که در شریان خونرساننده به ساقه مغز یعنی منطقه کنترل مراکز حیات بروز کنند( سرخرگ های ورتبرو بازیلار) می‌توانند ایجاد کننده کاهش سطح هوشیاری تا کوما و حتی کشنده و بسیار خطرناک باشند، در صورت زنده ماندن فرد علاوه بر ضعف یا فلج یکطرفه اندامها، فلج اعصاب حرکتی چشم، اختلال بلع و اختلال تعادل شوند.
مغز به چه وسعتی آسیب دیده؟
مشخصا هرچه وسعت آسیب بخصوص در منطقه شریان میانی(MCA) بیشتر باشد، احتمال تورم مغز، کاهش سطح هوشیاری، مرگ و میر و شدت عوارض فیزیکی و درکی- شناختی در فرد بیشتر خواهد بود ولی کلا کمتر از ۵تا ١٠ دصد سکته ها آنقدر وسیع هستند که خطر تورم شدید مغزی و کوما یا مرگ را داشته باشند.
البته باید توجه داشت که گاهی وسعت سکته زیاد است ولی منطقه آسیب جای مخاطره آمیزی نیست و علائم کمی ایجاد میشود و بالعکس آسیبی بسیار کوچک در منطقه ای مهم از مغز می‌تواند علائم تعجب برانگیز و شدیدی ایجاد نماید.
سن بیمار،وضعیت سلامت قبلی فرد، وجود بیماری‌های زمینه ای قبلی بویژه فشار خون کنترل نشده، بیماری قلبی ویا گرفتگی شدید در عروق خونرساننده گردنی و مغزی و دیابت وغیره هم از فاکتورهایی هستند که بر شدت سکته و عوارض آن تاثیر گذار هستند.
گاهی علائم سکته مغزی برای چند دقیقه یا چند ساعت پیش می آیند و بعد کاملا برطرف می‌شوند که به این حالت کاهش خونرسانی گذرا یاTIA گفته میشود که الته معمولا هشداری از احتما وقوع سکته کامل در آینده بسیار نزدیک است و فرد مبتلا بهTIA به طور اورژانس بستری، بررسی و تحت درمان قرارگیرد.
نوع خفیف دیگری از سکته مغزی نیز وجود دارد کا در آن منطقه ای از مغز دچار آسیب و اختلال خونرسانی میشود ولی این اختلال خونرسانی ظرف مدت نسبتا کوتاهی برطرف شده و بنابر این علائم فیزیکی سکته ظرف چند روز تا چند هفته به طور قابل توجهی بهبود میابد که به آن صدمه برگشت پذیر عصبی یا سکته کوچک(RIND) گفته میشود.
در پایان آنچه بسیار اهمیت دارد توجه به این مسئله است که بروز علائم سکته مغزی به هر میزان خفیف یا شدید، کوتا و گذرا یا بلند مدت و یا در سن جوانی یا پیری باشند می‌توانند هشدار سکته های بعدبگی در آینده باشند. بنابر این همه افراد دچار علامت باید بستری و به طور کامل بررسی و در نهایت تحت درمان‌های پیشگیرانه کوتاه یا بلند مدت داروئی و غیر دارویی قرار گیرند و هیچگاه یک علامت گذرای عصبی را نباید بی اهمیت و کوچک شمرد چراکه می‌تواند سبب مشکلات چه بسا بزرگتری در آینده باشد.
کلینیک تبسم اولین و بهترین مرکز توانبخشی سکته مغزی می باشد که افتخار دارد بیماران بسیار زیادی بعد از مراجعه به کلینیک تبسم با بهترین نتیجه گیری به ادامه زندگی خود پرداخته اند . و همچنین توانبخشی سکته مغزی در منزل و مراقبت از سکته مغزی در منزل توسط کلینیک توانبخشی تبسم انجام می شود .
دکتر روزبه کاظمی
مدیر مرکز توانبخشی آسیب های مغزی تبسم