کرونا و سایه‌روشن‌های آن
سلامت نیوز:لازم است به پدیده مرگ در رخوت و تنهایی یعنی مرگ با چراغ خاموش، به علت کمبود اکسیژن چه در منزل، چه در مراکز درمانی توجه بیشتری نشان دهیم و با آگاهی دادن به مردم و مراقبان بهداشتی از بروز این پدیده جلوگیری کنیم. به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه شهروند ،به تجویز داروها با تناسب زمان شدت بیماری و شرایط بیمار اهمیت دهیم. باید امکان تماس حداقل مستقیم و غیرمستقیم بیمار با نزدیکانش فراهم شود (البته با رعایت اقدامات حفاظتی کامل) [غلامحسین امیری، پزشک متخصص بیماری های عفونی] با توجه به اینکه پاندمی کرونا یک بحران پزشکی جهانی و ملی است، پرداختن به سایه روشن های آن شاید کمک کوچکی به مقابله بهتر با آن باشد. مشاهدات شخصی من از این بیماری در بیش از پنج ماه گذشته و ابتلای به آن، دیدن موقعیت و حس و حال بیماران باعث شد احساس وظیفه کنم و این مطلب را بنویسم. اَشکال بالینی و تنوع علت مراجعه بیماران علت های غیرشایع، پیچیده یا غیرمعمولی که باعث می شود بیماران به مراکز درمانی مراجعه کنند: اصرار بر وجود بیماری که حاصل ترس از بیماری، وسواس یا اضطراب است؛ همچنین تظاهر به علایم کاذب که در بیداری وجود دارد، ولی در خواب مشاهده نمی شود، مثل تنگی نفس و سرفه های کاذب. نتیجه معاینات و بررسی های این افراد همه منفی است و اغلب شان نوجوانان و جوانان زیر ٢٠ سال هستند. پسران بیشتر از دختران دچار این علایم می شوند. گروه دیگری وجود بیماری یا آلوده شدن به ویروس را انکار می کنند. ترس از بیماری و تبعات آن مثل بیکار شدن، دریافت نکردن حقوق، تنهایی، ایزوله یا طرد شدن و مراقبت های مورد نیاز علت هایی است که باعث این واکنش می شود و بیشتر در افراد مسن، میانسال و گروه های سنی شاغل به خصوص مردان دیده می شود. گروهی از افراد دچار تغییرات رفتاری مثل بی قراری، بی خوابی یا خواب زیاد و نامنظم، فراموشی یا اختلال حواس، حالت های اضطراب و افسردگی می شوند. آنها اغلب به داشتن سایر علایم بیماری مثل تب، سرفه یا تنگی نفس اشراف ندارند.همچنین گروهی دچار علایم سیستم اعصاب مرکزی و محیطی مثل سردرد، بی تعادلی، اختلال در حس بویایی و چشایی، فراموشی، خواب آلودگی و افتادن، تشنج و ... می شوند. آنها غالبا خودشان به علایم آگاه نیستند و اطرافیان آنان را به مراکز درمانی می برند. ممکن است موقع مراجعه کاملا بی علامت و سالم جلوه کنند و حتی به آمدن به مرکز درمانی معترض باشند.علایم دیگر مثل اختلالات گوارشی، ضعف، خستگی، بی حالی، انواع دردها، اشکال در تنفس عمیق، علایم قلبی - عروقی مثل اختلال ریتم، فشار خون و تپش قلب.علایم کلاسیک یا رایج مثل تب، سرفه و تنگی نفس هم باعث مراجعه بیماران به مرکز درمانی می شود. بیمارانی که علایم کلاسیک دارند احتمال اشتباه در تشخیص شان کمتر است. تشخیص بالینی این تشخیص براساس گرفتن شرح حال دقیق از بیمار یا همراهان او و بعد از معاینه دقیق بیمار به ویژه معاینه ریه انجام می شود. گرفتن علایم حیاتی، معاینه دقیق ریه و گاهی سی تی اسکن ریه طبیعی است، ولی سمع ریه غیرطبیعی است. تشخیص پاراکلینیکی در تشخیص پاراکلینیکی آزمایش های CBC، ESR، LDH، CPK، Troponin، LFT و BS انجام می شود. در مورد بیماران بدحال با علایم شدید گوارشی و تنفسی آزمایش های کلیوی، الکترولیت ها، کلسیم، فسفر، منیزیم، فریتین و اینترلوکین ٦ انجام و سی تی اسکن ریه به ویژه HRCT لازم می شود. عوامل موثر بر سیر و وخامت بیماری سن بیمار، بیماری های زمینه ای مثل دیابت، فشار خون، نارسایی کلیه، نارسایی و بیماری های قلبی و ریوی، بیماری های متابولیک، بیماری های بدخیم، بیماری های رماتیسمی، کلاژن و بیماران همودیالیز، پیوند کلیه و سایر بیماران پیوندی و مصرف داروهای تضعیف کننده سیستم ایمنی در سیر و وخامت بیماری موثر است.عوامل دیگری هم بر وخامت بیماری و مرگ ومیر ناشی از آن اثرگذار است: عمل جراحی در مقدمه و هنگام بیماری کرونا به ویژه عمل های سنگین تأخیر در تشخیص و اقدامات متناسب: سیاست ها و توصیه های مراجعه نکردن بیماران به مراکز درمانی موجب تأخیر در مراجعه و شدت بیماری می شود. همچنین بعد از مراجعه و انجام نشدن معاینه دقیق- مثلا فقط گرفتن درجه تب با تب سنج الکترونیک که خطا هم زیاد دارد- ممکن است بیمار به منزل فرستاده شود که درواقع شانس درمان در هفته اول بیماری از دست می رود. تأخیر در اصلاح هیپوکسی یا کم شدن سطح اکسیژن خون، بستری بیمار و نبود مراقبت های لازم: سرانجامِ احتمالی کاستی ها در تشخیص بیماری، پیشرفت و تشدید بیماری و بروز هیپوکسی در منزل است که می تواند منجر به خواب آلودگی، تشدید بیماری، نارسایی اعضای حیاتی و شروع سناریوی پدیده مرگ خاموش باشد. عوامل روحی و تأثیر آن بر سیستم دفاعی: پاسخ ایمنی سلولی که در مقابل ویروس ها و پاتوژن های داخلی سلولی عمل می کند تحت تأثیر عوامل روحی مثل شادی، امید و خشنودی قرار دارد. درحالی که استرس، ترس، تنهایی، ناامیدی و افسردگی ناشی از آن موجب تضعیف سیستم ایمنی می شود. وخامت بیماری در پزشکان و کادرهای پزشکی و شیوع بالای مرگ ومیر در آنان تحت تأثیر تماس طولانی با بیماران و دریافت حجم زیاد ویروس، خستگی مفرط ناشی از کار زیاد در زمان طولانی با تعداد زیاد بیماران و استرس، تأثر و تألمات روحی اتفاق می افتد. درمان بیماری اصول حاکم بر درمان بیماری کووید-١٩ بر شناخت مراحل بیماری، ارزیابی شدت بیماری، نوع درگیری اعضای مختلف بدن، بیماری های زمینه ای و مشخصات فردی استوار است. تعیین اینکه چه بیماری قابل درمان و پیگیری سرپایی است و چه بیماری نیاز به بستری و مراقبت های بیمارستانی دارد از اهمیت ویژه ای برخوردار است. مهم است که بیماران پُرخطر را از بیماران با ریسک کمتر تشخیص بدهیم. عامل مهم بعدی مراحل بیماری است. در فاز اول که معمولا هفته اول بیماری است، داروهای ضد ویروسی و موثر بر ACE٢-RECEPTOR، داروهای ضد التهابی یا اثربخش بر اسیدیتی داخل سلولی PH کاربرد دارند. FAVIPRAVIR، Remdesivir، داروهای ضد HIV و هپاتیت C چون ضد ویروس های RNA عمل می کنند، ممکن است علیه کووید - ١٩ هم موثر باشند.فاز بعدی معمولا از اواخر هفته اول یا اوایل هفته دوم شروع می شود. در این مرحله داروهای اثربخش و متعادل کننده سیستم ایمنی و مهارکننده های آن اهمیت دارند. داروهای کورتیکو استیروییدی، بتااینتروفرون، داروهای بیولوژیک، مونولکلونال آنتی بادی ها، پلاسمای بیماران بهبودیافته و اقداماتی مثل درمان با ایمونو گلوبولین ها و پلاسما فرزیس می توانند کمک کننده باشند.مصرف طولانی داروهایی مثل کورتیکو استیروییدی و ایمینو سوپرسیو شانس بروز عفونت های میکروبی ثانویه ریوی با پاتوژن های مقاوم را افزایش می دهد و باید از مصرف آنها خودداری کرد. اکسیژن در تمام مراحل بیماری اثربخش است. استفاده از داروهای ضد انعقاد خون به ویژه برای بیماران چاق، مسن، دیابتی، قلبی - عروقی، ریوی و کلیوی اهمیت زیادی دارد. به کنترل و درمان فشار خون و چربی خون باید توجه خاص شود. اختلالات متابولیک و الکترولیت ها مثل قند خون، سدیم، پتاسیم، کلسیم و منیزیم باید اصلاح شود. نکته مهم توجه به عوارض داروها به ویژه داروهای ضد ویروسی است؛ عوارضی مثل اختلالات ریتم قلب، اختلالات کبدی، کلیوی، گوارشی. اگر این اقدامات جامع و به موقع انجام شود، می تواند از وخامت و تشدید علایم بیماری، نیاز به لوله گذاری و استفاده از ونتیلاتور بکاهد و درصد مرگ ومیر را کاهش دهد. عوارض بیماری سندرم خستگی مزمن، سندرم اختلال در کارکرد مغز که ممکن است طولانی شود، افزایش خطر سکته مغزی، حملات صرع، تیروییدیت، فیبروز ریه و کاهش ظرفیت تنفسی که در درصد کمی از بیماران مشاهده شده، گاهی اختلال در حس چشایی و بویایی طولانی مدت، گاهی ریزش مو و اختلالات روانی و تغییرات رفتاری مزمن. پیش آگاهی در بیماران کووید-١٩ پیش آگاهی بیمار نسبت به سن و بیماری های زمینه ای متفاوت است. شیوع عفونت و شدت آن در کودکان بسیار کم است. بیماری در کودکان و نوجوانان زیر ١٨ سال در ٨٠ تا ٩٠ درصد موارد بدون علامت است. در موارد علامت دار هم غالبا بیماری ملایم و کم خطر است. در جوانان بالای ١٩ سال و میانسالان هم درصد موارد بدون علامت بیشتر از فرم علامت دار آن است. خطر و شدت آن نزد افراد مسن ٧٠ سال به بالا و افراد چاق دارای بیماری های زمینه ای مساعدکننده بیشتر است. حدود ٢٠ درصد بیماران نیاز به خدمات بیمارستانی پیدا می کنند. تقریبا حدود ٥-٦ درصد این بیماران و حدود ٨٠ درصد بیمارانی که نیاز به لوله گذاری و ونتیلاتور پیدا می کنند، فوت می کنند. این خطر در بیماران دچار سرطان که شیمی درمانی می کنند یا بیمارانی با نارسایی کلیه تحت همودیالیز یا پیوند کلیه و سایر بیماران پیوندی بیشتر است.احتمال می رود میزان مرگ ومیر در بیمارانی که در دوره بیماری یا فاز نهفته آن تحت عمل های جراحی به ویژه جراحی مغز و اعصاب قرار گرفته اند بیشتر باشد. همزیستی با کرونا ما با کرونا مأنوس می شویم و با آن همزیستی پیدا می کنیم. همچنین به راه حل های مناسب برای پیشگیری، درمان و کنترل عفونت دست می یابیم. با حس وظیفه شناسی حرفه ای خود، حس همکاری مردمی را افزایش دهیم و بر جو ناامیدی، بی تفاوتی و بعضا لاابالی گری بخشی از جامعه یا تمرد در مقابل توصیه های بهداشتی اثرگذار باشیم. با تجزیه و تحلیل منطقی از تجربیات جهانی و ملی در همین چند ماه گذشته و پیشرفت های حاصل با جدیت و امید بیشتر و احساس مسئولیت حرفه ای ترس و اضطراب خود را کاهش دهیم تا بتوانیم مثل همیشه با مهر، صمیمیت و آرامش خود به بیماران کمک کنیم و دنیای ذهنی ترس آور و ناامیدکننده آنان را به امید و بهبود تغییر دهیم. بدیهی است رفتار ما به شدت بر عملکرد کادر درمانی، خدماتی، بیماران و مردم تأثیر خواهد داشت.با علم به پیچیدگی بیماری، تنوع علایم و نیازهای تشخیصی برای درمان مناسب و به موقع، نگاه مان را به بیماری و بیمار تغییر دهیم. بیماریابی فعال را در مقابل بیمارپذیری پاسیو قرار دهیم و آن را بخش مهمی از حرکت پیشگیرانه بدانیم. با تشخیص زودرس، درمان به موقع و پیشگیری از تبدیل بیماری قابل درمان به بیماری مهاجم و غیرقابل درمان از میزان مرگ ومیر آن بکاهیم. به بیماران خود نزدیک شویم. با گرفتن شرح حال دقیق، بررسی تغییرات احتمالی و معاینه دقیق به ویژه معاینه روزانه ریه ها نسبت به تحولات احتمالی یا بروز علایم اولیه Cytokines Storm هوشیار باشیم و به موقع قبل از بروز فاجعه ریه سفید یا ARDS از آن پیشگیری کنیم. علاج واقعه قبل از وقوع لازم است به پدیده مرگ در رخوت و تنهایی یعنی مرگ با چراغ خاموش، به علت کمبود اکسیژن چه در منزل، چه در مراکز درمانی توجه بیشتری نشان دهیم و با آگاهی دادن به مردم و مراقبان بهداشتی از بروز این پدیده جلوگیری کنیم. به تجویز داروها با تناسب زمان شدت بیماری و شرایط بیمار اهمیت دهیم. باید امکان تماس حداقل مستقیم و غیرمستقیم بیمار با نزدیکانش فراهم شود (البته با رعایت اقدامات حفاظتی کامل). ایزولاسیون مطلق شاید تیر خلاص به امید بیمار، تضعیف روحیه و تشدید وخامت بیماری باشد. پزشکان الگوی رفتاری، آموزشی و تأثیرگذار در میان کادر درمانی و خدماتی در مراکز درمانی و جامعه هستند و باید به سلامت خود و تمام همکاران و کادر پزشکی حساس و متعهد باشند. آموزش های لازم را درباره نکات پیشگیرانه شخصی و جلوگیری از انتقال ویروس به پرسنل گوشزد کنیم و نسبت به رفتار خود و آنها کنترل لازم را داشته باشیم. نسبت به بیماریابی در میان همکاران و پرسنل درمانی، اکتیو عمل کنیم و در حفظ سلامت و حمایت های درمانی آنان برنامه مدون و مداوم داشته باشیم. توجه و صمیمیت ما نسبت به بیماران، کادر درمانی-خدماتی و پزشکی موجب تقویت روحیه همکاری جمعی خواهد شد.همچنین تدارکات و تجهیزات ضروری برای حفاظت کادر پزشکی و درمانی از الزامات اولیه است. تلفات زیاد انسانی پزشکان و کادر درمانی و بیمارستانی فاجعه ای ملی و انسانی است. با حمایت از مراکز درمانی، اعم از دولتی یا خصوصی و کادرهای پزشکی و پزشکان از بروز این واقعه بکاهیم. وضع اقتصادی در بیمارستان ها و بخش های درمانی کشور در سال های گذشته دچار بحرانی جدی بوده است. این امر بعد از پاندمی کرونا به اوج خود رسیده و به ویژه بیمارستان های خصوصی را در موقعیت ورشکستگی قرار داده است. این شرایط جامعه پزشکی را در وضع بحرانی جدی قرار داده که تجدید نظر در این سیاست ها توسط دولت و سایر نهادهای مرتبط، همدلی و همکاری های برون بخشی و مردمی را می طلبد. این مسئولیت علاوه بر نهادهای مسئول کشوری، حمایت مردم، خیرین و سازمان های دولتی، نهادهای اجتماعی و کشوری را می طلبد. ما جامعه پزشکی همواره و در همه بحران ها در کنار مردم خود بوده و هستیم ولی این جامعه خسته و درمانده نیازمند یاری است.
تماس با کلینیک تبسم جهت مشاوره سکته مغزی و رزرو نوبت
- شماره تلفن: ۶۶۵۶۴۶۷۴ | ۶۶۴۳۶۲۹۱
- ارسال درخواست ویزیت و مشاوره آنلاین سکته مغزی از طریق واتسپ : 09355354332
- زمان پاسخگویی: ساعت ۹ الی ۲۱
سلامت نیوز:لازم است به پدیده مرگ در رخوت و تنهایی یعنی مرگ با چراغ خاموش، به علت کمبود اکسیژن چه در منزل، چه در مراکز درمانی توجه بیشتری نشان دهیم و با آگاهی دادن به مردم و مراقبان بهداشتی از بروز این پدیده جلوگیری کنیم. به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه شهروند ،به تجویز داروها با تناسب زمان شدت بیماری و شرایط بیمار اهمیت دهیم. باید امکان تماس حداقل مستقیم و غیرمستقیم بیمار با نزدیکانش فراهم شود (البته با رعایت اقدامات حفاظتی کامل) [غلامحسین امیری، پزشک متخصص بیماری های عفونی] با توجه به اینکه پاندمی کرونا یک بحران پزشکی جهانی و ملی است، پرداختن به سایه روشن های آن شاید کمک کوچکی به مقابله بهتر با آن باشد. مشاهدات شخصی من از این بیماری در بیش از پنج ماه گذشته و ابتلای به آن، دیدن موقعیت و حس و حال بیماران باعث شد احساس وظیفه کنم و این مطلب را بنویسم. اَشکال بالینی و تنوع علت مراجعه بیماران علت های غیرشایع، پیچیده یا غیرمعمولی که باعث می شود بیماران به مراکز درمانی مراجعه کنند: اصرار بر وجود بیماری که حاصل ترس از بیماری، وسواس یا اضطراب است؛ همچنین تظاهر به علایم کاذب که در بیداری وجود دارد، ولی در خواب مشاهده نمی شود، مثل تنگی نفس و سرفه های کاذب. نتیجه معاینات و بررسی های این افراد همه منفی است و اغلب شان نوجوانان و جوانان زیر ٢٠ سال هستند. پسران بیشتر از دختران دچار این علایم می شوند. گروه دیگری وجود بیماری یا آلوده شدن به ویروس را انکار می کنند. ترس از بیماری و تبعات آن مثل بیکار شدن، دریافت نکردن حقوق، تنهایی، ایزوله یا طرد شدن و مراقبت های مورد نیاز علت هایی است که باعث این واکنش می شود و بیشتر در افراد مسن، میانسال و گروه های سنی شاغل به خصوص مردان دیده می شود. گروهی از افراد دچار تغییرات رفتاری مثل بی قراری، بی خوابی یا خواب زیاد و نامنظم، فراموشی یا اختلال حواس، حالت های اضطراب و افسردگی می شوند. آنها اغلب به داشتن سایر علایم بیماری مثل تب، سرفه یا تنگی نفس اشراف ندارند.همچنین گروهی دچار علایم سیستم اعصاب مرکزی و محیطی مثل سردرد، بی تعادلی، اختلال در حس بویایی و چشایی، فراموشی، خواب آلودگی و افتادن، تشنج و ... می شوند. آنها غالبا خودشان به علایم آگاه نیستند و اطرافیان آنان را به مراکز درمانی می برند. ممکن است موقع مراجعه کاملا بی علامت و سالم جلوه کنند و حتی به آمدن به مرکز درمانی معترض باشند.علایم دیگر مثل اختلالات گوارشی، ضعف، خستگی، بی حالی، انواع دردها، اشکال در تنفس عمیق، علایم قلبی - عروقی مثل اختلال ریتم، فشار خون و تپش قلب.علایم کلاسیک یا رایج مثل تب، سرفه و تنگی نفس هم باعث مراجعه بیماران به مرکز درمانی می شود. بیمارانی که علایم کلاسیک دارند احتمال اشتباه در تشخیص شان کمتر است. تشخیص بالینی این تشخیص براساس گرفتن شرح حال دقیق از بیمار یا همراهان او و بعد از معاینه دقیق بیمار به ویژه معاینه ریه انجام می شود. گرفتن علایم حیاتی، معاینه دقیق ریه و گاهی سی تی اسکن ریه طبیعی است، ولی سمع ریه غیرطبیعی است. تشخیص پاراکلینیکی در تشخیص پاراکلینیکی آزمایش های CBC، ESR، LDH، CPK، Troponin، LFT و BS انجام می شود. در مورد بیماران بدحال با علایم شدید گوارشی و تنفسی آزمایش های کلیوی، الکترولیت ها، کلسیم، فسفر، منیزیم، فریتین و اینترلوکین ٦ انجام و سی تی اسکن ریه به ویژه HRCT لازم می شود. عوامل موثر بر سیر و وخامت بیماری سن بیمار، بیماری های زمینه ای مثل دیابت، فشار خون، نارسایی کلیه، نارسایی و بیماری های قلبی و ریوی، بیماری های متابولیک، بیماری های بدخیم، بیماری های رماتیسمی، کلاژن و بیماران همودیالیز، پیوند کلیه و سایر بیماران پیوندی و مصرف داروهای تضعیف کننده سیستم ایمنی در سیر و وخامت بیماری موثر است.عوامل دیگری هم بر وخامت بیماری و مرگ ومیر ناشی از آن اثرگذار است: عمل جراحی در مقدمه و هنگام بیماری کرونا به ویژه عمل های سنگین تأخیر در تشخیص و اقدامات متناسب: سیاست ها و توصیه های مراجعه نکردن بیماران به مراکز درمانی موجب تأخیر در مراجعه و شدت بیماری می شود. همچنین بعد از مراجعه و انجام نشدن معاینه دقیق- مثلا فقط گرفتن درجه تب با تب سنج الکترونیک که خطا هم زیاد دارد- ممکن است بیمار به منزل فرستاده شود که درواقع شانس درمان در هفته اول بیماری از دست می رود. تأخیر در اصلاح هیپوکسی یا کم شدن سطح اکسیژن خون، بستری بیمار و نبود مراقبت های لازم: سرانجامِ احتمالی کاستی ها در تشخیص بیماری، پیشرفت و تشدید بیماری و بروز هیپوکسی در منزل است که می تواند منجر به خواب آلودگی، تشدید بیماری، نارسایی اعضای حیاتی و شروع سناریوی پدیده مرگ خاموش باشد. عوامل روحی و تأثیر آن بر سیستم دفاعی: پاسخ ایمنی سلولی که در مقابل ویروس ها و پاتوژن های داخلی سلولی عمل می کند تحت تأثیر عوامل روحی مثل شادی، امید و خشنودی قرار دارد. درحالی که استرس، ترس، تنهایی، ناامیدی و افسردگی ناشی از آن موجب تضعیف سیستم ایمنی می شود. وخامت بیماری در پزشکان و کادرهای پزشکی و شیوع بالای مرگ ومیر در آنان تحت تأثیر تماس طولانی با بیماران و دریافت حجم زیاد ویروس، خستگی مفرط ناشی از کار زیاد در زمان طولانی با تعداد زیاد بیماران و استرس، تأثر و تألمات روحی اتفاق می افتد. درمان بیماری اصول حاکم بر درمان بیماری کووید-١٩ بر شناخت مراحل بیماری، ارزیابی شدت بیماری، نوع درگیری اعضای مختلف بدن، بیماری های زمینه ای و مشخصات فردی استوار است. تعیین اینکه چه بیماری قابل درمان و پیگیری سرپایی است و چه بیماری نیاز به بستری و مراقبت های بیمارستانی دارد از اهمیت ویژه ای برخوردار است. مهم است که بیماران پُرخطر را از بیماران با ریسک کمتر تشخیص بدهیم. عامل مهم بعدی مراحل بیماری است. در فاز اول که معمولا هفته اول بیماری است، داروهای ضد ویروسی و موثر بر ACE٢-RECEPTOR، داروهای ضد التهابی یا اثربخش بر اسیدیتی داخل سلولی PH کاربرد دارند. FAVIPRAVIR، Remdesivir، داروهای ضد HIV و هپاتیت C چون ضد ویروس های RNA عمل می کنند، ممکن است علیه کووید - ١٩ هم موثر باشند.فاز بعدی معمولا از اواخر هفته اول یا اوایل هفته دوم شروع می شود. در این مرحله داروهای اثربخش و متعادل کننده سیستم ایمنی و مهارکننده های آن اهمیت دارند. داروهای کورتیکو استیروییدی، بتااینتروفرون، داروهای بیولوژیک، مونولکلونال آنتی بادی ها، پلاسمای بیماران بهبودیافته و اقداماتی مثل درمان با ایمونو گلوبولین ها و پلاسما فرزیس می توانند کمک کننده باشند.مصرف طولانی داروهایی مثل کورتیکو استیروییدی و ایمینو سوپرسیو شانس بروز عفونت های میکروبی ثانویه ریوی با پاتوژن های مقاوم را افزایش می دهد و باید از مصرف آنها خودداری کرد. اکسیژن در تمام مراحل بیماری اثربخش است. استفاده از داروهای ضد انعقاد خون به ویژه برای بیماران چاق، مسن، دیابتی، قلبی - عروقی، ریوی و کلیوی اهمیت زیادی دارد. به کنترل و درمان فشار خون و چربی خون باید توجه خاص شود. اختلالات متابولیک و الکترولیت ها مثل قند خون، سدیم، پتاسیم، کلسیم و منیزیم باید اصلاح شود. نکته مهم توجه به عوارض داروها به ویژه داروهای ضد ویروسی است؛ عوارضی مثل اختلالات ریتم قلب، اختلالات کبدی، کلیوی، گوارشی. اگر این اقدامات جامع و به موقع انجام شود، می تواند از وخامت و تشدید علایم بیماری، نیاز به لوله گذاری و استفاده از ونتیلاتور بکاهد و درصد مرگ ومیر را کاهش دهد. عوارض بیماری سندرم خستگی مزمن، سندرم اختلال در کارکرد مغز که ممکن است طولانی شود، افزایش خطر سکته مغزی، حملات صرع، تیروییدیت، فیبروز ریه و کاهش ظرفیت تنفسی که در درصد کمی از بیماران مشاهده شده، گاهی اختلال در حس چشایی و بویایی طولانی مدت، گاهی ریزش مو و اختلالات روانی و تغییرات رفتاری مزمن. پیش آگاهی در بیماران کووید-١٩ پیش آگاهی بیمار نسبت به سن و بیماری های زمینه ای متفاوت است. شیوع عفونت و شدت آن در کودکان بسیار کم است. بیماری در کودکان و نوجوانان زیر ١٨ سال در ٨٠ تا ٩٠ درصد موارد بدون علامت است. در موارد علامت دار هم غالبا بیماری ملایم و کم خطر است. در جوانان بالای ١٩ سال و میانسالان هم درصد موارد بدون علامت بیشتر از فرم علامت دار آن است. خطر و شدت آن نزد افراد مسن ٧٠ سال به بالا و افراد چاق دارای بیماری های زمینه ای مساعدکننده بیشتر است. حدود ٢٠ درصد بیماران نیاز به خدمات بیمارستانی پیدا می کنند. تقریبا حدود ٥-٦ درصد این بیماران و حدود ٨٠ درصد بیمارانی که نیاز به لوله گذاری و ونتیلاتور پیدا می کنند، فوت می کنند. این خطر در بیماران دچار سرطان که شیمی درمانی می کنند یا بیمارانی با نارسایی کلیه تحت همودیالیز یا پیوند کلیه و سایر بیماران پیوندی بیشتر است.احتمال می رود میزان مرگ ومیر در بیمارانی که در دوره بیماری یا فاز نهفته آن تحت عمل های جراحی به ویژه جراحی مغز و اعصاب قرار گرفته اند بیشتر باشد. همزیستی با کرونا ما با کرونا مأنوس می شویم و با آن همزیستی پیدا می کنیم. همچنین به راه حل های مناسب برای پیشگیری، درمان و کنترل عفونت دست می یابیم. با حس وظیفه شناسی حرفه ای خود، حس همکاری مردمی را افزایش دهیم و بر جو ناامیدی، بی تفاوتی و بعضا لاابالی گری بخشی از جامعه یا تمرد در مقابل توصیه های بهداشتی اثرگذار باشیم. با تجزیه و تحلیل منطقی از تجربیات جهانی و ملی در همین چند ماه گذشته و پیشرفت های حاصل با جدیت و امید بیشتر و احساس مسئولیت حرفه ای ترس و اضطراب خود را کاهش دهیم تا بتوانیم مثل همیشه با مهر، صمیمیت و آرامش خود به بیماران کمک کنیم و دنیای ذهنی ترس آور و ناامیدکننده آنان را به امید و بهبود تغییر دهیم. بدیهی است رفتار ما به شدت بر عملکرد کادر درمانی، خدماتی، بیماران و مردم تأثیر خواهد داشت.با علم به پیچیدگی بیماری، تنوع علایم و نیازهای تشخیصی برای درمان مناسب و به موقع، نگاه مان را به بیماری و بیمار تغییر دهیم. بیماریابی فعال را در مقابل بیمارپذیری پاسیو قرار دهیم و آن را بخش مهمی از حرکت پیشگیرانه بدانیم. با تشخیص زودرس، درمان به موقع و پیشگیری از تبدیل بیماری قابل درمان به بیماری مهاجم و غیرقابل درمان از میزان مرگ ومیر آن بکاهیم. به بیماران خود نزدیک شویم. با گرفتن شرح حال دقیق، بررسی تغییرات احتمالی و معاینه دقیق به ویژه معاینه روزانه ریه ها نسبت به تحولات احتمالی یا بروز علایم اولیه Cytokines Storm هوشیار باشیم و به موقع قبل از بروز فاجعه ریه سفید یا ARDS از آن پیشگیری کنیم. علاج واقعه قبل از وقوع لازم است به پدیده مرگ در رخوت و تنهایی یعنی مرگ با چراغ خاموش، به علت کمبود اکسیژن چه در منزل، چه در مراکز درمانی توجه بیشتری نشان دهیم و با آگاهی دادن به مردم و مراقبان بهداشتی از بروز این پدیده جلوگیری کنیم. به تجویز داروها با تناسب زمان شدت بیماری و شرایط بیمار اهمیت دهیم. باید امکان تماس حداقل مستقیم و غیرمستقیم بیمار با نزدیکانش فراهم شود (البته با رعایت اقدامات حفاظتی کامل). ایزولاسیون مطلق شاید تیر خلاص به امید بیمار، تضعیف روحیه و تشدید وخامت بیماری باشد. پزشکان الگوی رفتاری، آموزشی و تأثیرگذار در میان کادر درمانی و خدماتی در مراکز درمانی و جامعه هستند و باید به سلامت خود و تمام همکاران و کادر پزشکی حساس و متعهد باشند. آموزش های لازم را درباره نکات پیشگیرانه شخصی و جلوگیری از انتقال ویروس به پرسنل گوشزد کنیم و نسبت به رفتار خود و آنها کنترل لازم را داشته باشیم. نسبت به بیماریابی در میان همکاران و پرسنل درمانی، اکتیو عمل کنیم و در حفظ سلامت و حمایت های درمانی آنان برنامه مدون و مداوم داشته باشیم. توجه و صمیمیت ما نسبت به بیماران، کادر درمانی-خدماتی و پزشکی موجب تقویت روحیه همکاری جمعی خواهد شد.همچنین تدارکات و تجهیزات ضروری برای حفاظت کادر پزشکی و درمانی از الزامات اولیه است. تلفات زیاد انسانی پزشکان و کادر درمانی و بیمارستانی فاجعه ای ملی و انسانی است. با حمایت از مراکز درمانی، اعم از دولتی یا خصوصی و کادرهای پزشکی و پزشکان از بروز این واقعه بکاهیم. وضع اقتصادی در بیمارستان ها و بخش های درمانی کشور در سال های گذشته دچار بحرانی جدی بوده است. این امر بعد از پاندمی کرونا به اوج خود رسیده و به ویژه بیمارستان های خصوصی را در موقعیت ورشکستگی قرار داده است. این شرایط جامعه پزشکی را در وضع بحرانی جدی قرار داده که تجدید نظر در این سیاست ها توسط دولت و سایر نهادهای مرتبط، همدلی و همکاری های برون بخشی و مردمی را می طلبد. این مسئولیت علاوه بر نهادهای مسئول کشوری، حمایت مردم، خیرین و سازمان های دولتی، نهادهای اجتماعی و کشوری را می طلبد. ما جامعه پزشکی همواره و در همه بحران ها در کنار مردم خود بوده و هستیم ولی این جامعه خسته و درمانده نیازمند یاری است.