واقعيت كمبود «انسولين» چه بود؟

سلامت نیوز: اطلاع رساني غلط برخي كاربران شبكه هاي اجتماعي درباره كمبود دو نوع انسولين آنالوگ (مصطلح به انسولين قلمي) جنجال رسانه اي به راه انداخت. به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه اعتماد ،جنجالي كه بخشي از آن ناشي از عدم فرهنگ سازي درباره مصرف دارو بدون توجه به نام تجاري آن است و بخش ديگر هم همان برندينگ و توجه خواسته يا ناخواسته برخي پزشكان به يك برند خاص از يك دارو و تجويز آن است. البته نبايد فراموش كرد مشكلات ناشي از تحريم ها و دشواري هاي نقل و انتقالات ارزي و همچنين تاخير بانك مركزي در تخصيص ارز مورد نياز واردكنندگان دارو در اين سال ها گاه و بي گاه به كمبود برخي از داروهاي حياتي منجر شده است. از چند روز قبل، اخباري در شبكه هاي اجتماعي درباره كمبود انسولين منتشر شد و كاربران شبكه هاي اجتماعي با جنجال درباره كمبود داروي انسولين در كشور، نسبت به مرگ زودهنگام بيماران ديابتي به دليل كمبود دارو خبر سازي كردند. موج اين خبر سازي ادامه داشت تا اينكه روز يكشنبه، رييس سازمان غذا و دارو با اشاره به اينكه انسولين آنالوگ، با دريافت سهميه ارز معادل 600 ميليارد تومان، يكي از ارزبرترين داروهاي وارداتي كشور است، توضيح داد كه كمبودهاي مقطعي اين شكل دارويي، به دليل مشكلات ناشي از تامين و انتقال ارز به شركت هاي خارجي طرف قرارداد به دليل تحريم هاي اقتصادي اتفاق مي افتد و افزود: ظرف روزهاي گذشته ۲ محموله از انواع انسولين آنالوگ از گمرك ترخيص شده و طي هفته جاري به نسبت آمار بيماران سراسر كشور بين داروخانه هاي منتخب توزيع مي شود. همچنين محموله هاي بعدي اين دارو طي فواصل زماني وارد كشور خواهد شد. در حال حاضر هم توزيع اين دارو در داروخانه هاي منتخب، سهميه بندي شده تا مديريت بهتري بر دسترسي آن قابل اعمال باشد و بيماران مي توانند با مراجعه به داروخانه هاي منتخب، داروي خود را تهيه كنند اما از آنجا كه تحريم هاي اقتصادي، واردات برخي از داروها و تجهيزات پزشكي را با مشكلات عديده مواجه كرده، به بيماران توصيه مي كنيم با مشورت پزشك خود به جاي نوع آنالوگ، از ويال انسولين رگولار و NPH كه هيچ تفاوتي با انسولين آنالوگ ندارد و به وفور در بازار يافت مي شود، استفاده كنند. واقعيت كمبود انسولين چه بود مرور اخبار ظرف 13 سال گذشته، انسولين آنالوگ در مقاطعي دچار كمبود شده و اين كمبود هم مربوط به تمام برندهاي اين داروي مورد نياز بيماران ديابتي نبوده است، بلكه در مواردي، به دليل وارد نشدن دارو يا حتي ترخيص نشدن دارو از گمرك يا تاخير در نقل و انتقال ارز تامين دارو، تهيه و توزيع انسولين آنالوگ در كشور دچار اختلال شده است. اما روال معمول توزيع اين دارو ظرف سال هاي گذشته اين طور بوده كه اولا از دهه 70 به بعد، توليد داخلي انسولين انساني و قابل استفاده به شكل ويال هاي تزريقي با سرنگ، در حدي افزايش يافته كه اين شكل دارويي، هيچ گاه حتي در زمان شدت گرفتن تحريم ها، دچار كمبود نبوده و از چندي قبل هم يك شركت ايراني، قادر به توليد و توزيع عمومي انسولين آنالوگ در بازار مصرف شده چنانكه اخيرا، مدير كل داروي وزارت بهداشت گفت كه همزمان با توليد انسولين رگولار و NPH در داخل كشور، اين شركت ايراني ماهانه دو ميليون عدد انسولين آنالوگ توليد و روانه بازار مي كند و اعلام كرده كه مي تواند ميزان توليد اين شكل دارويي را به ۱۰ ميليون عدد در ماه برساند. علاوه بر اين، سازمان غذا و دارو از چندي قبل، با تهيه فهرستي از داروخانه هاي منتخب شامل داروخانه هاي دانشگاهي، دولتي، شبانه روزي و تعدادي از داروخانه هاي وابسته به بخش خصوصي، توزيع بيمه اي انسولين آنالوگ را به اين داروخانه ها محول كرده و در ساير داروخانه ها هم بيماران در صورت تمايل مي توانند انواع انسولين آنالوگ را با قيمت آزاد خريداري كنند. برخي صاحبان داروخانه هاي منتخب ديروز گفتند كه در حال حاضر، علاوه بر موجودي كافي انسولين رگولار و NPH (ويال هاي تزريقي انسولين با استفاده از سرنگ) در داروخانه هاي كشور، انسولين آنالوگ هم دچار كمبود نيست جز دو نوع از توليدات شركت نوانورديسك كه اتفاقا، پزشكان معالج هم با علم به كمبود اين دو نوع شكل دارويي، براي بيماران خود همين ها را تجويز مي كنند كه علت اين اتفاق هم مشخص نيست. صاحب يكي از داروخانه هاي منتخب در مركز تهران در توضيح جزيي تر گفت: انسولين هاي آنالوگ نورپيد NOVORAPID و نووميكس NOVOMIX شركت نوانورديسك از چندي قبل ناياب شده كه احتمالا ناشي از تاثير تحريم ها و مشكلات نقل و انتقالات ارزي است و هر چه به شركت تلفن مي زنيم و درخواست مي دهيم، بي جواب مي ماند اما انسولين آنالوگ از ساير توليد كنندگان ايراني و خارجي در داروخانه ها به فراواني موجود است ولي نمي دانيم چرا همه بيماران، سراغ همين انسولين هاي ناياب اين شركت خارجي را مي گيرند. به گفته اين داروخانه دار، از چندي قبل انسولين آنالوگ ساخت يك شركت ايراني هم وارد داروخانه ها شده كه از نظر كيفيت، هيچ تفاوتي با نوع خارجي ندارد ضمن آنكه حالا سه مدل از انسولين آنالوگ شركت زانوفي هم به دليل فعاليت نمايندگي اين شركت در ايران، به فراواني و بدون هيچ محدوديت توزيع، در داروخانه ها موجود است اما بيماران ديابتي، فقط سراغ همان انسولين هاي ناياب شركت نوانورديسك را مي گيرند كه از چندي قبل مقرر شده صرفا به ازاي ثبت نام در سامانه دارويي مشخص و با ارايه كد ملي و تحت سهميه هاي محدود عرضه شود. صاحب يك داروخانه منتخب در شهر قدس هم گفت كه ويال انسولين رگولار و NPH پوشش بيمه اي 95 درصدي دارد و هيچ محدوديتي هم در توزيع ندارد ولي بيماران مي آيند و اصرار بر همان نوع كمياب آنالوگ دارند كه اين داروخانه دار هم ناچار شده اين شكل دارو را فقط به بيماراني بفروشد كه نسخه متخصص غدد ارايه كنند اما تاكيد مي كند كه انسولين هاي آنالوگ ايراني و خارجي هم تحت پوشش بيمه هستند و بيماران فقط 10 درصد از قيمت دارو را پرداخت مي كنند. صاحب يكي ديگر از داروخانه هاي منتخب در جنوب تهران مي گويد كه سهولت استفاده در استفاده از انسولين هاي آنالوگ، دليل اصلي ترجيح به ويال هاي انسولين رگولار و NPH است و تاكيد مي كند: از افت و خيز مد در بازار طبابت غافل نشويد. بيماران، مثل بچه هاي بازيگوش، گاهي هم به دست همديگر نگاه مي كنند و كافي است از پزشك شان بشنوند كه مثلا فلان بيمار، مدت هاست كه انسولين رگولار را كنار گذاشته و حالا از نوع آنالوگ استفاده مي كند. اين حس رقابت جويي، قدرت تفكر را از بيمار مي گيرد و حاضر است به هر قيمت، خودش را با مد روز وفق دهد. البته پزشك هم بي تقصير نيست. پزشك بايد بيمار را تفهيم كند كه داروي موجود، يعني داروي خوب مگر آنكه عوارض آسيب رسان داشته باشد. چطور بيمار تا 10 سال قبل انسولين رگولار استفاده مي كرده و هيچ مشكلي نداشته ولي حالا اگر انسولين قلمي نزند، قندش افت مي كند؟ جو مسمومي كه اين روزها به دنبال اطلاع رساني غلط شبكه هاي اجتماعي در جمعيت بيماران ديابتي ايجاد شده، شائبه كهنه ويزيتوري براي برخي داروهاي برند را هم پررنگ مي كند. اگر كيفيت يك دارو يا ميزان تاثير گذاري آن يا حتي شدت عوارض احتمالي در ويال هاي انسولين رگولار و NPH يا حتي انسولين هاي آنالوگ ايراني يا ساير برندهاي موجود در بازار غير از توليدات شركت نوانورديسك، در اين سال ها توسط جامعه پزشكي زير سوال رفته بود، حالا قابل باورتر بود كه كمبود و ناياب شدن دو مدل از انسولين هاي آنالوگ يك برند، آسيب جسمي به بيماران ديابتي بزند. اسدالله رجب ؛ رييس هيات مديره انجمن ديابت ايران احتمال چنين شائبه اي را رد يا تاييد نمي كند اما خطاب به بيش از 500 هزار بيمار ديابتي نيازمند تزريق روزانه سه نوبت انسولين مي گويد: بر اساس نتايج تحقيقات باليني، كيفيت انسولين آنالوگ با انسولين انساني (ويال هاي تزريقي با سرنگ) هيچ تفاوتي ندارد و تنها فرق، سرعت اثر گذاري آنهاست به اين معنا كه ممكن است انسولين آنالوگ، سريع تر اثر كند و انسولين انساني، اثرگذاري كند تر داشته باشد كه اتفاقا براي بيماران ايراني به دليل فرهنگ غذايي رايج در كشورمان كه متمايل به غذاهاي سرخ كرده و چرب و شيرين است، هر چه تاثير گذاري انسولين كندتر باشد، مثل يك ميان وعده غذايي عمل مي كند و نياز بيمار به مصرف دوز جديد، ديرتر اتفاق مي افتد. رجب با تاكيد بر اينكه انسولين براي بيماران ديابتي، يك مايع حيات است، از بيماراني كه اين روزها سرگردان تهيه برندهاي ناياب انسولين آنالوگ شده اند، مي خواهد كه به خاطرات 20 سال و 30 سال قبل خود رجوع كنند؛ به نيمه دهه 70 كه تنها داروي موجود براي بيماران ديابتي، ويال هاي انسولين رگولار و قابل تزريق با سرنگ بود و به سال هاي پاياني دهه 60 كه هنوز انسولين در كشور توليد نمي شد و بيماران بايد براي دريافت انسولين به بيمارستان ها مراجعه مي كردند تا تزريق دارو در بيمارستان براي شان انجام شود. رجب مي گويد: اگر انسولين رگولار، ضرر داشت حالا نيمي از بيماران ديابتي ما فوت كرده بودند. بيماران ديابتي ما بايد اين آگاهي را داشته باشند كه سرنگ و پمپ و قلم، ابزار مصرف دارو هستند و آنچه مهم است كيفيت داروست. داروي موجود در داروخانه، كالايي است كه كيفيت آن توسط سازمان غذا و دارو تاييد شده و آسيب رسان نيست حتي اگر شكل دارويي آن، جديد و به روز نباشد. انسولين انساني، امروز در سراسر اروپا و امريكا ميليون ها مصرف كننده دارد و در كشور آلمان، بيش از 100 هزار بيمار ديابتي مصرف كننده ويال انسولين انساني (رگولار يا NPH) هستند كه اگر اين شكل دارويي آسيب رسان بود، بسيار زودتر، استفاده آن را ممنوع مي كردند. بيماران نيازمند در سراسر كشور مي توانند براي اطلاع از داروخانه هاي منتخب توزيع كننده آن دسته از انسولين آنالوگ كه در حال حاضر كمياب است، به سايت سازمان غذاو دارو مراجعه كرده و با مشاهده فهرست استاني داروخانه هاي توزيع كننده نزديك ترين داروخانه به محل زندگي خود را شناسايي و مراجعه كنند. علاوه بر اين سامانه تلفني 1490 هم كارشناساني دارد كه قادر به استخراج ميزان موجودي داروهاي كمياب در داروخانه ها و راهنمايي بيماران براي مراجعه به نزديك ترين داروخانه در تمام استان ها هستند.