مصرف مواد زن و مرد نمی‌شناسد اما اعتیاد زنان دردناک تر است

سلامت نیوز: زنانی که به سمت اعتیاد کشیده می شوند چنان این سرازیری را بسرعت می روند که به سختی می شود جلوی شان را گرفت. این جمله بخشی از تجربه رؤیا نوری در پژوهش و تحقیق میدانی در حوزه اعتیاد زنان است. به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه ایران ،آسیب اجتماعی که این سال ها از آن با کلیدواژه زنانه شدن اعتیاد صحبت می شود اما نه آن مقدار که به تغییر ساختارهای اجتماعی و فرهنگی جامعه در برخورد با اعتیاد زنان کمک کند. رؤیا نوری معتقد است زنان روی تلخ اعتیاد را در سنین بالاتر تجربه می کنند. روزگاری که دیگر نه مواد مخدر و محرک برای شان خوشایند است و نه دیگر کسی پیدا می شود که این نیاز را برای آنها برآورده کند.چندی پیش رئیس پلیس مبارزه با مواد مخدر ناجا از شناسایی هزار و 500 زن معتاد متجاهر در کشور خبر داد که هزار نفر از آنها در تهران ساکن هستند. ساکنینی که مانند ارواح سرگردان آنها را در کناره اتوبان ها یا شب ها در گوشه و کنار شهر می توان دید. زنان بی خانمانی که پابه پای مردان در پاتوق ها دل به دود می سپارند تا همه حفره های روح آسیب دیده خود را با آن پر کنند. بریدن از خانواده و جامعه ای که نمی تواند حمایت شان کند، کار را برای آنها سخت تر می کند.رؤیا نوری از تغییرات پرسرعت جامعه در همه جهان می گوید. از تغییر جایگاه زنان در اجتماع که در دهه های اخیر پرسرعت تر شده است. زنانی که دیگر در کنج خانه ها محدود نمی مانند و این بیرون آمدن در عرصه اجتماع فرصت هایی برابر با مردان برای آنها فراهم می کند. این حضور اجتماعی همان طور که برای اثبات توانایی های آنها فرصت است می تواند آسیب هایی را هم برای شان به وجود آورد همان طور که برای مردان هم می تواند بستری آسیب زا باشد. این جامعه شناس معتقد است اصطلاح زنانه شدن اعتیاد از نگاهی مرد سالارانه می آید: این اصطلاح در حال تحمیل شدن به دایره المعارف آسیب ها در کشور است و حاوی نگاهی سیاسی است و اگر بخواهیم به این مسأله، سیاسی نگاه کنیم نمی توانیم راه حل مناسب برای آن را پیدا کنیم. لیلا ارشد اعتقادی به مفهوم زنانه شدن اعتیاد ندارد اما به افزایش تعداد زنان مصرف کننده مواد اشاره می کند. او مدیر خانه خورشید است؛ مرکزی که از سال 85 در دروازه غار تهران افتتاح شد و هدف آن کاهش آسیب های فردی و اجتماعی سوء مصرف کنندگان مواد مخدر و محرک و بیماری های ناشی از آن برای زنان مصرف کننده است. ارشد از کمبود راهکارهای پیشگیرانه برای اعتیاد زنان می گوید: متأسفانه جای خالی آموزش مهارت ها در سیستم آموزشی ما از کودکی تا دانشگاه خالی است و این مهارت ها چیزی نیست که با نصیحت بشود آموخت. او به کارکرد صداوسیما و آموزش و پرورش اشاره می کند که می توانند نقش پررنگی در این زمینه داشته باشند.او که به واسطه سال ها کار در این زمینه تجربیات زیادی دارد از مشکلات زنان معتاد می گوید: در جامعه ما اعتیاد برای زنان انگ و تبعیض بیشتری به همراه دارد. زنانی را دیده ام که با اینکه همسر و برادرشان اعتیاد داشته اند و به راحتی در خانه زندگی می کرده اند اما زن را بعد از مصرف از خانه بیرون کرده اند یا نگذاشته اند حتی در یخچال را باز کند و چیزی بخورد. این رفتارها باعث می شود در بازه کوتاهی زن ناخواسته به تن فروشی یا جا به جایی مواد روی بیاورد. زنان زیادی هستند که پخش کننده مواد از آنها می خواهد بواسطه زن بودن مواد جا به جا کنند و پول اعتیادشان را دربیاورند. دختری را می شناسم که در 19 سالگی وقتی مأمورها سر می رسند ساقی از او می خواهد مواد را زیر پیراهن پنهان کند اما پلیس آن را پیدا می کند. آن دختر در واقع بواسطه کاری که نکرده بود 12 سال به زندان افتاد. او از زنانی در محله دروازه غار می گوید که حتی مردان از آنها زباله نمی خرند و این زنان مجبور می شوند زباله را به مرد دیگری با قیمت پایین تر بفروشند تا آن واسطه زباله را به فرد دیگری بفروشد.برگردیم به رؤیا نوری که از تغییر نقش های اجتماعی بعد از بیرون آمدن از خانه برای زنان می گوید. زنانی که تا چند دهه پیش خشونت علیه خود را بخشی از رابطه خانوادگی و اجتماعی می دانستند حالا با رفتن به دانشگاه و حضور در اجتماع فهمیده اند خشونت بخشی از عشق یا رابطه خانوادگی و اجتماعی نیست: حالا زنی که تحصیلکرده است و در اجتماع برای خودش نقشی دارد متوجه عقده ها و نادیده گرفتن ها و در معرض خشونت قرار گرفتن ها در خانواده و اجتماع می شود. همان چیزهایی که بستر ایجاد آسیب در زنان است. او از پژوهشی می گوید که روی 700 زن تهرانی انجام داده تا به سبب شناسی اعتیاد در زنان مبتنی بر ویژگی های جنسیتی آنان پی ببرد: این پژوهش نشان داد یکی از دلایل برای هویت یابی و مورد توجه قرار گرفتن بوده، بخصوص از طرف زنانی که در خانواده نتوانسته بودند هویتی ارزشمند کسب کنند و اعتماد به نفس لازم را به دست بیاورند و از طرفی جامعه هم با تبعیض او را به سمت سوء مصرف مواد کشانده است. اما بالاترین شاخص به تجربه های دردناک روحی و روانی در زندگی مربوط بود. تجربه هایی مانند تجاوز و خشونت، کتک خوردن و تعرضات جنسی... او با اشاره به جغرافیای بی حد و مرز اعتیاد در کشور از اشکال گوناگون اعتیاد در اقشار مختلف جامعه می گوید که از نزدیک شاهد آن بوده است: در بالای شهر زنان به موادی مانند کوکائین اعتیاد دارند اما به درمان های لوکس در اتاق های روانشناسی می روند. در پایین شهر زنان، شیشه با خلوص پایین مصرف می کنند و بعضاً مورد تجاوز قرار می گیرند اما پژوهش های ما نشان داده در قشر متوسط زنان و دختران کم سن و سال به مصرف کمیکال ها و روانگردان هایی مانند ماشروم و ال اس دی... بیشتر گرایش دارند. نیره توکلی جامعه شناس ریشه بسیاری از آسیب ها در جوانان را در بسته بودن فضای اجتماعی دنبال می کند و می گوید: متأسفانه زمانی که فضاهای اجتماعی متعارف محدود می شود جوانان به پشت درهای بسته می روند. فضاهای عمومی که می توانست براحتی کنترل بشود حالا از دسترس عرف و هنجار اجتماعی دور مانده است و جوانان در آن فضا آسیب پذیرتر هستند و خط قرمزی در آن فضای تاریک پشت درهای بسته وجود ندارد. او اعتیاد در زنان را به تغییر شکل خانواده مربوط می داند. زنانی که در دهه های پیش زیر چتر خانواده های متمرکز بودند و به ندرت تنها با مشکلات روبه رو می شدند حالا به علت فقر یا به خاطر نبود حمایت های خانوادگی و اجتماعی به سمت استفاده از مواد کشیده می شوند: تا زمانی که صورت مسأله را پاک می کنیم و خودمان را به تجاهل می زنیم این آسیب ها برطرف نخواهد شد. باید در زمینه اعتیاد زنان تحقیقات گسترده صورت بگیرد تا بتوان راهکاری مناسب برای حل آن یافت. رؤیا نوری پاشنه آشیل زنان را عواطف آنها می داند و می گوید: دختران و زنان آسیب پذیر ما سلامت روان خوبی ندارند و در واقع مصرف مواد برای آنها نوعی خودزنی محسوب می شود. خانواده و اجتماع و نهادهای اجتماعی بی رحمانه به زنان حمله می کنند و آنها به مواد پناه می برند. بعد از مصرف هم آنها را هو می کنند و پس می زنند؛ به آنها انگ می زنند. همه این چرخه محصول جامعه ماست نوری روند ترک اعتیاد را به علت پیچیدگی های روحی و روانی زنان سخت تر می داند: من در روند درمان مردان زیادی بوده‎ ام اما حتی نتوانسته ام یک زن را نجات بدهم. تجربه به من نشان داده که ترک برای زنان بسیار سخت تر از مردان است. هر سه کارشناس از تبعات سخت اعتیاد برای زنان می گویند. از تبعیضی که حتی در روند ویرانی هم رهایشان نمی کند. نیره توکلی از پذیرش سخت جامعه برای زنی که از اعتیاد برگشته می گوید؛ لیلا ارشد از آسیب دیدن فرزندان آنها حرف می زند و عدم توانایی در انجام نقش ها و اعمال روزانه و رؤیا نوری به خرده فرهنگ هایی در بعضی نقاط کشور اشاره می کند که در آن اعتیاد مردان را نوعی نماد مردانگی تفسیر می کند. سوء مصرف مواد معضلی جهانی است که قرار گرفتن آن در کلیشه های جنسیتی مانند تنها مردان معتاد می شوند به پیچیده تر شدن راهی برای رهایی از آن برای زنان می انجامد.