مسئله خوابگاه‌ها مانع اصلی برای آموزش حضوری

سلامت نیوز:نیمسال جدید دانشگاه ها به صورت رسمی آغاز شده؛ درحالی که سایه کرونا بر دانشگاه ها هنوز سنگین است. مسئولان وزارت علوم با توجه به شرایط کنونی کشور و شیوع کرونا تصمیم گرفته اند کلاس های درس به صورت حضوری، مجازی و ترکیبی برگزار شود اما در نخستین روز، پس از مراسم افتتاحیه سال تحصیلی دانشگاه ها، در مهم ترین خیابان دانشجویی ایران یعنی خیابان انقلاب خبری نیست؛ در اصلی دانشگاه تهران بسته است و دانشگاه در سکوت و خاموشی. به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه همشهری، تأکید رئیس جمهوری بر این بوده که دانشگاه ها کلاس ها را حضوری برگزار کنند و تنها در شرایطی که نمی توانند، به برگزاری غیرحضوری کلاس ها رضایت بدهند. حسن روحانی البته به این مسئله هم اشاره کرد که دانشگاه ها برای پذیرش دانشجویانی که از شهرهای دیگر می آیند و لازم است در خوابگاه ها اسکان داده شوند، مشکلاتی دارند و باید در این زمینه تمهیداتی پیش بینی شود. وزیر علوم نیز اعلام کرد با توجه به این شرایط مبنای شروع کار، فعلا به صورت آموزش مجازی است.منصور غلامی پیش تر هم گفته بود در ترم جدید در برخی مراکز، آموزش دانشگاه ها حضوری است و زمان بندی طوری است که دانشجویان در دانشگاه ها تراکم کمتری داشته باشند. وزیر علوم همچنین بارها تأکید کرده که به محض اینکه ستاد ملی مدیریت کرونا و وزارت بهداشت تشخیص دهند که می توان کلاس را به صورت حضوری برگزار کرد، آموزش حضوری از سر گرفته می شود. اما هم اکنون رعایت پروتکل های بهداشتی و سلامت دانشجویان اهمیت بیشتری دارد و دانشگاه ها باید با توجه به امکانات و ظرفیت ها تصمیم گیری کنند که شیوه آموزش چگونه باشد. در گفت وگو با کارشناسان بررسی کرده که تجربه آموزش مجازی تا چه حد می تواند جایگزینی برای آموزش حضوری باشد و این روند غیرحضوری برای آموزش عالی کشور و فعالیت‎های دانشجویی چه آسیب هایی به دنبال دارد. آموزش ترکیبی؛ روش مناسب برای دانشگاه‎ها آنچه در دانشگاه های کشور اتفاق افتاده، فراتر از دورکار شدن تعدادی از پرسنل و آموزش از راه دور و مجازی از ترس همه گیری اینترنت، تغییراتی است که در آداب اجتماعی رایج در دانشگاه ها و مناسبات آن رخ داده است. دانشگاه فراتر از یک نهاد آموزشی، نهادی است با کارکردهای اجتماعی، سیاسی و فرهنگی. به همین دلیل است که آنچه این روزها در دانشگاه ها می‎گذرد را از دو منظر باید تحلیل کرد؛ سازوکار آموزشی موجود و مشکلات و دستاوردهای این حوزه و نیز تأثیر این آموزش از راه دور بر مناسبات و کارکردهای اجتماعی دانشگاه. غلامرضا ظریفیان، استاد دانشگاه تهران با بیان اینکه آموزش مجازی قبل از کرونا هم در دانشگاه های دنیا رایج بوده است، می گوید: اساسا بخشی از آموزش ها در دانشگاه های معتبر دنیا به صورت مجازی است. در ایران نیز قبل از کرونا دوره های آموزش مجازی ابتدا در دانشگاه پیام نور تجربه شد و در دانشگاه های علم و صنعت و فنی مهندسی نیز در کنار آموزش های حضوری از آموزش مجازی استفاده شده است. اما کرونا باعث شد که مسئله آموزش مجازی، عمومی و گسترده تر شود و دانشگاه ها تا حدودی توانستند مخاطبان خود را با این نوع آموزش تغذیه کنند. به نظر ظریفیان در همه دنیا آموزش مجازی نمی تواند جایگزین مناسبی برای آموزش های حضوری باشد. در واقع آموزش مجازی آسیب هایی به همراه دارد: هم در مدارس و هم در دانشگاه ها آموزش در کنار پرورش و تربیت، معنا و مفهوم پیدا می کند. دانشجویان مانند دانش آموزان در دانشگاه بخش مهمی از زیست اجتماعی را در فضای آموزشگاه ها تجربه می کنند و فرامی گیرند. بسیاری از ارتباطات، مناسبات عقلانی و عاطفی، مواجهه با مسائل و سبک زندگی در محیط اجتماعی دانشگاه آموخته می شود. این استاد دانشگاه با اشاره به اهمیت آموزش حضوری در دانشگاه ها می گوید: حرکات، نوع گفت وگو و نحوه تدریس استادان در آموزش حضوری در کنار آموزش به پرورش دانشجویان کمک شایانی می کند. بسیاری از دانشجویانی که به مراحل بالا رسیده و موفقیت کسب کرده اند بخش مهمی از این رشد و تعالی را مدیون استادانی می دانند که ضمن توانایی های علمی به آنها اخلاق، فن گفت وگو، صداقت علمی و صراحت در طرح مسئله را آموخته اند. بنابراین طبیعی است که اگر صرفا آموزش مجازی نقش آفرینی کند با آفات و آسیب های بسیاری روبه روست. ترم گذشته برای آموزش مجازی همه زیرساخت ها آماده نبود و حتی استادان هم آمادگی برای گفت وگوی مجازی نداشتند. از این رو می توان گفت آموزش از طریق مجازی را باید فراگرفت و آن را به عنوان نوعی دانش محسوب کرد. بنابراین آنچه ما در ترم گذشته به عنوان آموزش مجازی شاهد بودیم با کیفیت پایین به سرانجام رسید. ظریفیان تنها راهکار برای حل این مسئله را آموزش ترکیبی می داند: در دوراهی سلامت و آموزش، طبیعی است که سلامت مقدم تر است. در واقع حفظ جان اهم است از باقی مسائل.در این شرایط امکانات و زیرساخت ها نمی توانند پاسخگوی پروتکل ها باشند، بنابراین چاره ای جز انجام آموزش به صورت مجازی نداریم؛ هرچند آموزش مجازی در کنار آموزش حضوری در دستور قرار گرفته و می توان گفت ترکیب این شیوه آموزشی می تواند بخشی از کاستی های آموزش مجازی را پر کند. او در ادامه به مشکلات متفاوت آموزش عالی در مقایسه با آموزش و پرورش اشاره می کند و می ‎گوید: در مدارس ما مشکل انتقال افراد از شهری به شهر دیگر را نداریم و همینطور نیاز خوابگاهی و بیتوته هم وجود ندارد. به صورت میانگین می توان گفت حدود 60درصد از دانشجویان از مناطق مختلف کشور می آیند و اگر آموزش حضوری اجباری شود، دانشجویان برای حضور در کلاس ها باید از منطقه سفید به منطقه قرمز و بالعکس سفر کنند. از طرف دیگر بحث تجمع در خوابگاه هم مسئله ای بسیار جدی است. این در حالی است که شرایط و امکانات برای آماده سازی خوابگاه ها متناسب و متناظر با پروتکل ها وجود ندارد. بنابراین با این رویه در ترم جدید و احتمالا ترم بعدی برای جلوگیری از شیوع بیماری کرونا نیازمند آموزش مجازی هستیم و چاره ای جز این نیست. رکود در تشکل های دانشجویی ظریفیان معتقد است در مقطع دکتری با توجه به اینکه تعداد دانشجویان اندک است، می توان آموزش ها را به صورت حضوری برگزار کرد: بخش بسیاری از آموزش در مقطع دکتری به صورت بحث های متقابل است و مجازی برگزارکردن کلاس های مقطع دکتری پاسخگو نیست؛ هرچند که توصیه می شود همه دانشگاه برای افزایش کیفیت آموزشی از آموزش های ترکیبی مجازی-حضوری استفاده کنند. به گفته ظریفیان اگر کرونا ادامه داشته باشد و آموزش ها و فعالیت های دانشجویی با این روند ادامه یابد بی تردید ما دچار کاهش کیفیت آموزش خواهیم شد و این خسارت بزرگی است: گزارش هایی که در مورد فعالیت های دانشجویی به دست آمده، نشان می دهد که این نوع فعالیت ها هم مجازی شده و کیفیت سابق را ندارد. همچنین ما شاهد بیش از 80درصد رکود فعالیت های دانشجویی هستیم. ظریفیان با تأکید بر اینکه فعالیت در تشکل های دانشجویی به معنای جامعه پذیر کردن افراد است، ادامه می دهد: همیشه اینطور بوده که دانشجویان در این فضای آماتوری فن مذاکره و بیان را تمرین کرده و آموخته اند. فعالیت در دانشگاه باعث می شود نسل قدیم دانشجویان تجربیات خود را به نسل جدید منتقل کند اما به خاطر کرونا و آموزش مجازی ما شاهد یک انقطاع هستیم؛ به خصوص در مقطع کارشناسی. دراین مقطع نسل قدیم نمی تواند تجربیات خود را به نسل جدید انتقال دهد. دانشجویان جدیدالورود به دانشگاه هیچ گونه تجربه و علمی در مورد دانشگاه ندارند و ارتباط با نسل قدیم که تولید علم و فرهنگ می کرد حالا با مجازی شدن آموزش و کاهش فعالیت تشکل های دانشجویی از بین رفته است. مسئله خوابگاه ها مانع اصلی برای آموزش حضوری است احمد شیرزاد، استاد دانشگاه صنعتی اصفهان نیز تأکید می کند هر فردی که تا به حال تدریس کرده می پذیرد که هیچ نوع آموزشی جایگزین آموزش حضوری نیست: بهترین نوع آموزش، آموزشی است که استاد و دانشجو به صورت زنده و مستقیم با هم ارتباط کلامی، چشمی و روحی برقرار کنند. اما امکان پذیر نیست که در شرایط فعلی آموزش حضوری برای دانشجویان برقرار کرد، دلیل عمده آن هم مسئله خوابگاه هاست. البته در این باره نسبت به دانشگاه کم لطفی شده و آن را با آموزش و پرورش مقایسه می کنند. در دانشگاه مشکل خوابگاه یکی از اساسی ترین مسائل در دوره کروناست. هم اکنون تقریبا نیمی از دانشجویان دانشگاه اصلی کشور، خوابگاهی هستند و اگر خوابگاه ها مانند قبل با همان تراکم برقرار شوند، بی تردید به مرکز شیوع کرونا تبدیل خواهند شد. شیرزاد در پاسخ به این پرسش که در این شرایط بهترین تصمیم برای آموزش عالی کشور چیست به همشهری می گوید: باید ترکیبی از آموزش ها را بسته به نوع امکانات دانشگاه در نظر گرفت. نمی توان یک نسخه آموزشی یکسان برای آموزش عالی در دوره کرونا پیچید. وزارت علوم تأکید دارد که در سال آینده باید حتما 2ترم کامل و رسمی برقرار باشد. اما اینکه دقیقا نحوه اجرا و آموزش ها چگونه باشد، در هر ناحیه ای متفاوت است. ممکن است در استانی شرایط بیماری خفیف باشد و امکان آموزش حضوری در آن وجود داشته باشد و بالعکس در دانشگاهی این امکان فراهم نباشد. او به شیوه آموزش در دانشگاه های دنیا اشاره می کند و می گوید: در دنیا هم همین روش اتخاذ شده و هیچ راه حل یکسانی وجود ندارد. اصل بر این است که آموزش تعطیل نشود و تا حد امکان به کیفیت آموزشی توجه شود. هرچند تلاش اولیه این است که تا حد امکان آموزش های حضوری برقرار باشد اما اگر بیماری شیوع پیدا کرد، چاره ای جز آموزش مجازی نیست. شیرزاد، نیمسال تحصیلی گذشته را دشوارترین ترم تحصیلی برای استادان دانشگاه می داند؛ نیمسالی که با سختی های بسیاری روبه رو بود: همه آموزش ها به سمت مجازی رفت و به ظاهر دیده نمی شد اما حجم کار استادان دوبرابر شد. ارزیابی دانشجویان، آن هم به صورت مجازی واقعا کار بسیار دشواری است. این استاد دانشگاه، فناوری آموزش مجازی در کشور را قابل قبول می داند: فناوری آموزش مجازی یکی از شاخه های بسیار قوی فناوری رایانه است. در واقع آموزش مجازی به خودی خود یک رشته تحصیلی در دنیاست. افرادی که خلاقیت دارند برای ایجاد این فضا به صورت مدام در حال فعالیت هستند و این محیط به سرعت در حال تکامل است. کشور ما هم در رابطه با این فناوری رتبه قابل قبولی دارد و نرم افزار هایی که استفاده می شود نرم افزار های روز دنیا هستند. حتما نیمسال جدید برخلاف ترم گذشته که با غافلگیری همراه بود و با توجه به تجربه اولیه ای که در ترم گذشته کسب شده، آموزش مجازی با مهارت و کیفیت بیشتری همراه خواهد بود. باید منصفانه قضاوت کرد؛ استادان دانشگاه کار اصلی شان مهارت آموزش الکترونیک نیست و آنها در مورد سیستم های آموزش مجازی تجربه و مهارتی ندارند. این شیوه تدریس نیازمند مهارت هایی است و باید به صورت تجربی آموخته شود. شیرزاد از سکوت تشکل های دانشجویی خبر می دهد: تشکل ها هم امکان تجمع حضوری ندارند؛ نه تنها تشکل های دانشجویی که گروه های اجتماعی و احزاب هم با این مشکل دست وپنجه نرم می کنند. اما باید امیدوار بود که شیوع کرونا در دوره و زمانه ای اتفاق افتاده که امکان برای فعالیت های مجازی فراهم است. حتی در کشور های توسعه نیافته هم این امکان در دسترس است. به همین دلیل در زمینه فعالیت های سیاسی-اجتماعی تشکل های دانشجویی باید گفت این امکان وجود دارد اما طبیعی است که آن شور و نشاطی که در تجمع های حضوری وجود داشت در این فضا ایجاد نخواهد شد. اما برای اطلاع رسانی، آگاهی دهی و ایجاد فضای فعالیت برای آنهایی که داعیه ای برای اداره بهتر جامعه دارند فراهم است. البته مقررات و محدودیت هایی که در فعالیت های حضوری وجود دارد در فعالیت های مجازی هم برقرار است.