مأموریت ویژه بهبودیافته‌های کرونا

سلامت :ساعت روی دقیقه 27می ایستد؛ 500سی سی در ظرف شیشه ای جمع شد. دستگاه سوت می کشد؛ یعنی پایان. از نیم ساعت پیش، داوود دراز کشیده و به رفت وآمد خون و مایع شفاف و دستگاه سفید جعبه ای شکل گوشه تخت نگاه می کند. به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه همشهری ،مرد 58ساله در انتظار پایان کار است تا اتوبان همت را پایین برود به سمت اداره اش در خیابان انقلاب. یک سر شیلنگ زیر رگش پنهان شده و سر دیگر آن به دستگاه وصل است. لوله ها پرخون می شوند و سر می خورند به سمت دستگاه. از آنجا لوله دیگری به میدان می آید که مایع شفافی دارد؛ داروی ضدانعقاد است و در همسایگی اش لوله دیگری که به سرم می رسد، نشسته است. سوت دستگاه که بلند می شود، آقای محمدزاده، سوزن جیوه ای رنگ را آرام می کشد بیرون و پنبه آغشته به الکل را می نشاند روی رگ زخم خورده. داوود دست راست را بالا می گیرد و پنبه را می فشارد. کار تمام است.مرکز اهدای پلاسما بر اتوبان همت نشسته است. سازمان انتقال خون ایران، مرکز نوآوری را از اردیبهشت امسال، تغییر کاربری داد تا این بار، پلاسمای بهبودیافتگان کوویدـ 19را کیسه کند و بفرستد برای بیمارستان ها؛ برای درمان بیماران بدحالی که روی تخت ها در انتظار معجزه اند. این مایع زردرنگ، معجزه آنهاست. اردیبهشت ماه، نخستین باری بود که درباره اهدای پلاسما برای درمان کوویدـ 19در ایران صحبت شد. سازمان انتقال خون آن زمان، اعلام کرد که در دنیا مشخص شده پلاسمادرمانی روند بهبود این بیماران را سریع تر می کند.داوود یک ماه و نیم پیش مبتلا شد. بیماری، خودش را با تنگی نفس و تب بالای 38درجه نشان داد. جواب آزمایشش که آمد، خانه نشین شد. همسر و دخترش هم مبتلا شدند و قرنطینه خانگی آنها از اوایل مرداد کلید خورد. او برای بازگشت به کار، به آزمایش منفی کوویدـ 19نیاز داشت. آزمایش را که گرفت، متوجه شد می تواند پلاسما اهدا کند. تا آن روز نمی دانست پلاسما چیست و به چه کار می آید. تلفن را برداشت و به سازمان انتقال خون تلفن کرد. از آنها شنید که پس از 28روز می تواند برای اهدا اقدام کند. منتظر نشست تا روز بیست وهشتم. داوود می گوید: وقتی روی تخت دراز کشیده بودم برای شروع کار، استرس زیادی داشتم. آقای محمدزاده که روند کار را توضیح داد، آرام گرفتم.محمدباقر محمدزاده، کارشناس آزمایشگاه است و در 4ماه گذشته آنقدر برای اهداکنندگان پلاسما سوزن زده که رگ خواب سوزن های ایرانی را پیدا کرده است. تا قبل از این، سوزن ها وارداتی بودند و با تمام شدن موجودی، از سوزن های ایرانی استفاده می شود؛ سوزن های ضخیم تر و بدقلق تر. فائقه رزازیان، سوپروایزر مرکز نوآوری سازمان می گوید تمام تجهیزات و لوازمی که برای اهدای پلاسما و فریز کردن آن به کار می رود از قبل در اختیارشان بوده و با تمام شدن موجودی باید از منابع دیگر استفاده شود. مرکز، یک سالن بزرگ دارد برای فریز پلاسما و یک اتاق کوچک 3تخته برای اهدای آن. نوبت دهی به مراجعه کنندگان از قبل انجام می شود. هر کدام سر ساعت مشخصی، اتوبان همت شرق را دور می زنند به سمت بلوار باریکی که آنها را به سازمان می رساند. گوشه حیاط سازمان انتقال خون، دالان کوچکی است که می رسد به مرکز. روند اهدای پلاسما درست مانند اهدای خون است؛ با همان محدودیت ها و ممنوعیت ها به اضافه سندی که نشان می دهد مراجعه کننده قبلا مبتلا بوده و با گذشت 28روز از بهبود برای اهدا آمده است. اهدا کننده پلاسما حداکثر می تواند 60ساله باشد و اگر اهدا کننده مستمر بوده تا 65سال هم می تواند اقدام کند. همه اینها در اتاق شیشه ای معاینه با فاطمه حسینی که پزشک است، در میان گذاشته می شود. مراجعه کنندگان خطر را پشت سر گذاشته اند؛ یا بیمارستانی شده بودند یا دوره درمان را در خانه گذرانده اند و حالا به شکرانه بهبود شان بخشی از آنتی بادی تولیدشده در بدنشان را نثار کسانی می کنند که کیلومترها دورتر از آنها در جنگ نابرابر میان مرگ و زندگی، به عصاره خون آنها نیاز دارند. ویروس در بدن بیماران، آنتی بادی تولید می کند که این آنتی بادی برای درمان بیماران بدحال استفاده می شود. چرا تعداد داوطلبان کم است؟ با اینکه بیش از 370هزار نفر از کوویدـ 19نجات پیدا کرده اند، اما براساس اعلام سخنگوی سازمان انتقال خون تنها 2درصد از آنها برای اهدای پلاسما آمده اند. آمارها نشان می دهد از اردیبهشت تا اوایل شهریور، 7هزار و 323نفر برای اهدا مراجعه کرده اند که 6هزار واحد پلاسما در 25مرکز جمع شده است.محمدزاده می گوید، اطلاعات مردم پایین است. آنها نمی دانند پروسه اهدای پلاسما چگونه است و از آن هراس دارند. یکی از دلایلش هم خارج شدن خون از بدن و بازگشت دوباره آن است. درواقع خون بدون تماس با محیط بیرون به بدن برمی گردد. در این روند، به اندازه یک لیتر خون به تدریج وارد دستگاه پلاسما فریز می شود، پلاسمای مورد نیاز گرفته می شود و دوباره خون به بدن برمی گردد. پلاسمای مورد نیاز در این پروسه، 500سی سی است و این میزان برای یک بیمار مورد استفاده قرار می گیرد. خون جمع شده برای جدا کردن پلاسما در ظرف شیشه ای کوچکی داخل دستگاه قرار می گیرد و امکان آلوده شدن به میکروب وجود ندارد. در این میان برای جلوگیری از انعقاد و لخته شدن خون، مایعی تزریق می شود و به جبران پلاسمای خارج شده، سرم به بدن اهدا کننده وصل می شود. پلاسمای خارج شده با مصرف آب دوباره برمی گردد. محمدزاده می گوید، آنهایی که برای درمان بیماری در بیمارستان بستری شده اند فوبیای مرکز درمانی دارند؛ به همین دلیل هم تمایلی به حضور در مکانی شبیه بیمارستان را ندارند. سوپروایزر مرکز به ترس مردم از اهدای پلاسما، ضعف اطلاع رسانی را اضافه می کند. او می گوید، افراد بیشتر با اهدای خون آشنا هستند تا اهدای پلاسما؛ به همین دلیل تعداد مراجعه ها کم است. البته شرایط اقتصادی و گرفتاری مردم را هم باید به این مسئله اضافه کرد. پروسه اهدای پلاسما نسبت به اهدای خون وقت گیرتر است و خیلی ها شاید نخواهند این میزان معطل شوند. بعضی ها دوباره داوطلب می شوند بیماری تیرماه به جان اکبر افتاد. اکبر، مرد 34ساله ای است که ویروس را از یکی از همکارانش گرفت و به خانه آورد. همسر مبتلا نشد، اما اکبر 2هفته در خانه ماند تا شر بیماری کنده شود. تب و سرفه و بی حالی، او را به بیمارستان کشاند و درنهایت وقتی آزمایشش مثبت شد به گروه بیماران کوویدـ 19پیوست. این دومین باری است که اکبر برای اهدای پلاسما مراجعه می کند. مرگ چند نفر از همکارانش در اورژانس به دلیل ابتلا به کرونا هم دلیلی شد تا برای نجات بیماران با شرایط وخیم، پلاسمایش را اهدا کند. اکبر آن لحظه را فراموش نمی کند که برایش پیامی آمد و به او اطلاع داده شد از پلاسمایش برای درمان بیمار کوویدـ 19استفاده شده است. کارشناس آزمایشگاه می گوید، تنها این اهدا کننده نیست که برای دومین بار مراجعه می کند. برخی از بهبودیافته ها تا 3بار هم مراجعه کرده اند. این روند تا زمانی که در خونشان آنتی بادی وجود داشته باشد، می تواند تکرار شود. محمدزاده می گوید، پیش از اینکه از افراد پلاسما گرفته شود، نمونه کمی از خونشان را می گیریم تا میزان آنتی بادی و سایر بیماری هایی که ممنوعیت اهدا دارند را بسنجیم. اگر خون از نظر هپاتیت و ایدز و سایر بیماری ها مشکلی نداشت، پلاسما گرفته می شود و بلاست شده و در دمای منفی 70درجه نگهداری می شود.قبلاً مدیرعامل سازمان انتقال خون درباره ممنوعیت ها و محدودیت های اهدای پلاسما در بیماران بهبودیافته از کرونا گفته بود. پیمان عشقی، یکی از این موارد را زایمان عنوان کرده بود. زنانی که سابقه زایمان داشته اند، پس از بهبود از کرونا، شرایط اهدای پلاسما ندارند؛ چراکه ممکن است پلاسمای آنها برای استفاده بیماران عوارضی داشته باشد. پلاسمای آنها برای تولید دارو به کار گرفته می شود و تزریق مستقیم به بیماران نخواهد شد. فاطمه حسینی، پزشک مرکز نوآوری سازمان انتقال خون می گوید، احتمالاً این ممنوعیت به دلیل آنتی بادی است که پس از زایمان در بدن زنان ایجاد می شود و تا آخر عمر هم می ماند.سهم پلاسما از خون 55درصد است. پلاسما مایعی است که 91درصدش آب است، یک درصد املاح و یون های معدنی، 7درصد پروتئین و یک درصد باقیمانده ویتامین، مواد قندی، هورمون و... است. آنتی بادی تولیدشده پس از ورود ویروس به بدن که ایمنی ایجاد می کند در همین پلاسما جمع می شود و اهداکننده، تنها بخشی از آنتی بادی اش را اهدا می کند. پلاسمای منجمدشده تا یک سال بعد هم می تواند مورد استفاده قرار گیرد. تمام این پلاسماها جمع آوری شده و به مرکز انتقال خون وصال فرستاده و آنجا براساس نیاز بیمارستان ها، ارسال می شود. را فائقه رزازیان، سوپروایزر مرکز نوآوری سازمان انتقال خون می گوید. به گفته او، در تهران 2مرکز یکی اینجا و دیگری در خیابان وصال شیرازی و در مرکز اهدای خون، اهدای پلاسما انجام می شود. مرکز نوآوری، اما ظرفیت زیادی ندارد، 2دستگاه با 3تخت گنجایش نزدیک به 6نفر را در روز دارد. بسیاری از مراجعه کنندگان به مرکز انتقال خون وصال در خیابان وصال شیرازی در تهران مراجعه می کنند. آنجا دستگاه های بیشتر و گنجایش بالاتری دارد. به گفته او، بسیاری از مراجعه کننده ها به صورت خانوادگی می آیند؛ مثلاً مادر و دختر، یک زوج یا پدر و پسر؛ چراکه بیماری اغلب در خانواده منتشر می شود.برای ربابه و همسرش علیرضا، نشانه های بیماری درست مانند یک سرماخوردگی معمولی بود. وقتی نفس هایشان به شماره افتاد، از ترس ابتلا به کرونا به بیمارستان رفتند و در نتیجه تصویربرداری نشانه های درگیر شدن ریه ها، حکایت از ابتلا به ویروس داشت. علیرضای 34ساله ویروس را از یکی از همکارانش در اداره گرفت و مادر و همسرش را هم درگیر کرد. گروه خونی زن o+ است و مرد +B . کارشناس آزمایشگاه می گوید بهترین گروه خونی برای اهدای پلاسما AB است: در اهدای خون بهترین گروه خونی o+ است، اما در پلاسماAB؛ چون شامل همه گروه های خونی می شود، اما به طور کلی تمام محدودیت های تزریق گروه خونی در اهدای خون در پلاسما هم باید رعایت شود.