عوامل موثر بر پدیده گرد و خاک در خاورمیانه

سلامت نیوز:یافته های به دست آمده از یک مطالعه نشان می دهد که در منطقه خاورمیانه مدیریت منابع آب اهمیت فراوانی دارد و اگر مدیریت درست و اقدامات اساسی جهت ترمیم و احیای پوشش گیاهی انجام نشود، مناطق مستعد گسیل گرد و خاک وسیع تر و شدت فعالیت آن ها بیش تر خواهد شد. به گزارش سلامت نیوز به نقل از ایسنا، طوفان های خاک یکی از پدیده های مخرب زیست محیطی است که سالانه باعث خسارت های مالی، مشکلات تنفسی و قلبی، کاهش دید افقی و بروز حوادث و تصادف های شدید و مرگ ومیر می شود. سارا کرمی، استادیار و نسیم حسین حمزه، دانش آموخته پژوهشکده هواشناسی به همراه دیگر همکارانشان در این پژوهش همکاری داشتند. در این مطالعه پدیده گرد و خاک در منطقه خاورمیانه در دوره آماری ۱۰ ساله (۲۰۰۹ تا ۲۰۱۸) از دیدگاه های مختلف مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج این پژوهش نشان داد که بیشترین مقادیر شار گرد و خاک از جنوب شرقی عربستان، جنوب شرقی عراق، منطقه ای واقع در مرز دو کشور عراق و سوریه، مناطقی واقع در نیمه غربی ترکمنستان و بخش هایی از کشورهای قزاقستان و ازبکستان صورت می گیرد. همچنین در مناطقی از سواحل شمالی خلیج فارس و دریای عمان واقع در کشور ایران، مرز سه کشور افغانستان، پاکستان و ایران و مناطق مرکزی ایران، شار گرد و خاک مشاهده می شود. اگرچه الگوی شار گرد و خاک در سال های مختلف تشابه زیادی دارد، ولی در سال های اخیر میزان شار گرد و خاک در بخش وسیعی از منطقه کاهش نسبی داشته است. یافته های این مطالعه، بر اساس بررسی میانگین سالانه شاخص آئروسل یا هواویز نشان داد که بیشترین میزان ذرات آئروسل در شرق سوریه، بخش وسیعی از کشور عراق، جنوب غربی ایران و سواحل خلیج فارس است. آئروسل ها ذرات بسیار ریز معلق در هوا مثل گرد و غبار هستند. همچنین میزان آئروسل در غرب ترکمنستان و مرز ایران، پاکستان و افغانستان نیز قابل توجه است. بر این اساس مشخص می شود که الگوی شاخص آئروسل مشابه شار گرد و خاک است. داده های شاخص آئروسل از سال ۲۰۱۵ به بعد دردسترس نیست. به همین دلیل نمی توان الگویی برای تغییرات آن ارائه کرد. ولی با این وجود مقایسه مقادیر میانگین سالانه این شاخص نشان می دهد که میزان گسیل گرد و خاک در این دوره ۱۰ ساله در سال ۲۰۰۹ نسبت به دیگر سال ها به صورت قابل توجهی بیشتر بوده است. در این سال میزان شار گرد و خاک نیز در برخی مناطق به صورت قابل توجهی افزایش داشته است. میانگین سالانه شاخص پوشش گیاهی در منطقه خاورمیانه در این بازه زمانی نشان می دهد که پوشش گیاهی کافی در این منطقه وجود ندارد. در مناطقی که فاقد پوشش گیاهی هستند، مثل عربستان، کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس، مناطق مرکزی ایران و ... مقادیر سالانه این شاخص تغییر زیادی ندارد، ولی در برخی مناطق دارای پوشش گیاهی مثل دامنه های زاگرس در ایران و مناطق شمالی کشور عراق، سوریه و افغانستان، تغییرات قابل مشاهده هستند. شاخص پوشش گیاهی در سال های ۲۰۰۹ و ۲۰۱۱ در بیشتر مناطق کم تر از سایر سال ها است. بررسی مقادیر بارش تجمعی سالانه در این بازه زمانی در خاورمیانه نشان می دهد که در بیشتر مناطق بارش کم تر از ۲۵۰ میلی متر است. کم ترین بارش در این منطقه مربوط به شمال شرقی آفریقا، جنوب عربستان، بخش هایی از کشورهای یمن و عمان، جنوب شرقی ایران و غرب افغانستان و پاکستان است. مقایسه بارندگی سال ها نشان می دهد که در سال ۲۰۱۰ میزان بارش در سراسر منطقه، دریای مدیترانه، منطقه ای در کشور ازبکستان و مرز پاکستان و افغانستان کاهش شدیدی داشته است. یافته های این مطالعه حاکی از آن است که به طور کلی از آن جا که بخش عمده ای از خاورمیانه را کشورهای در حال توسعه تشکیل می دهند و رخدادهای حدی به ویژه خشکسالی های شدید در سال های اخیر به وفور در این منطقه رخ داده است، این منطقه آسیب پذیری زیادی دارد. پژوهشگران این مطالعه معتقدند که در این منطقه مدیریت منابع آب اهمیت فراوانی دارد و چنان چه مدیریت درست و اقدامات اساسی جهت ترمیم و احیای پوشش گیاهی که خود وابسته به منابع آب موجود در منطقه است، انجام نشود، مناطق مستعد گسیل گرد و خاک وسیع تر و شدت فعالیت آن ها بیشتر خواهد شد. در این صورت پدیده های گرد و خاک شدید و فراگیر نه تنها ساکنان این منطقه بلکه بخش وسیعی از جهان را تحت تاثیر قرار خواهد داد. نتایج این مطالعه به صورت مقاله علمی پژوهشی در دوفصل نامه نیوار سازمان هواشناسی کشور، منتشر شده است.