سقوط کولبر ۱۴ ساله فقط به خاطر یک گوشی هوشمند!/ چرا کسی کاری برای کولبران نمی‌کند؟!

سلامت نیوز: علیرغم وعده های ریز و درشت نمایندگان مجلس و دولت، نه تنها از نرخ کولبری در سالهای اخیر کاسته نشده، بلکه زنان و کودکان نیز به جمعِ باربردوشان اضافه شده اند؛ همه چیز مقابلِ چشمان ماست، تصویر مانی هاشمی و مادرش هنوز تازه است، داغِ داغ است؛ کودک و مادری که از غمِ شاد و فقط به خاطر یک گوشی هوشمند، بار بر دوش، پا در کوهستان گذاشتند... به گزارش سلامت نیوز به نقل از ایلنا، کولبری پدیده ی جدیدی نیست؛ سالهاست که در مناطق مرزی کول بُردن تبدیل به تنها راهکارِ در دسترسِ بخشی از مردم برای گذران زندگی شده است؛ منتها آن چیزی که جدیدتر است، تغییر ساختاری در الگوی کولبران است؛ اگر پیش از این کولبری، تنها به مردانِ سرپرست خانوار محدود می شد، امروز با پدیده های جدیدی روبرو هستیم: کولبری کودکان و کولبری زنانِ سرپرست خانوار. آسیب های شغل کولبری کم نیست؛ به جز آسیب های ماندگار و دیرپای جسمی مانند دردهای پشت و ستون فقرات و تحلیل رفتن ماهیچه های بدن، این شغل می تواند از نظر روحی تاثیرات منفیِ ماندگاری داشته باشد؛ یک کولبر که سال ها برای صد یا دویست هزار تومان ناقابل، بار بر پشت گذاشته و با هزار بیم و هراس، از این قله کوه به آن دامنه، افتان و خیزان پیش رفته، دیگر هرگز نمی تواند از زندگی با همه زیبایی های روزمره آن لذت ببرد؛ تلخی دردناکِ بار بُردن برای ادامه حیات، آنقدر جانکاه است که روح را مانند یک خوره می خورد و ناجوانمردانه در عمق وجود انسان پیش می رود. برای نمونه، لقمان وحید کولبر شین آبادی که در اسفند ماه ۹۶ در اثر انفجار مین، یک پایش را از دست داد و چشمانش آسیب دیدند، هنوز به دنبال تکمیل مراحل درمان است؛ او می گوید: بعد از حادثه دیگر هرگز آن آدمی که قبلاً بودم، نشدم؛ جایی در وجود من روی مین سوخته است و از بین رفته... این آسیب های کولبری را اگر به خطرات هر روزه ی آن مانند سقوط از ارتفاع، گم شدن در کوهستان های برفی، تیر خوردن در گذرگاه های مرزی و رفتن روی مین های باقی مانده از جنگ بیافزاییم، بیشتر از قبل درمی یابیم که کولبری اصلاً شغل نیست، که کولبری مناسب مردان نیست چه برسد به کودکان و زنان! کولبری کودکان و عواقب آن! پدیده ی کودکان ۱۴ یا ۱۵ ساله ای که از زور اجبار کولبری می کنند، یکی از وجوه بسیار دردناک زندگی در مرزهای غربی و بدون امکانات کشور است؛ از این کودکان بسیارند اما برخی از آنها فقط از بدی اقبال است که نامش شان به رسانه ها درز می کند؛ چراکه یا جان خود را بر سر نان نهاده اند یا به شدت مجروح شده اند؛ دو نمونه از این کودکان در ماه های اخیر، به چنین سرنوشت دردناکی دچار شدند. در آخرین روزهای آذر ماه ۹۸، پیکر فرهاد خسروی نوجوان ۱۴ساله ی کولبر سه روز پس از گم شدن در بهمن در کوه های اورامانات به آغوش خانواده بازگشت. برف و کولاک سه کولبر را شامگاه سه شنبه ۲۵ آذر ماه در ارتفاعات ته ته در اورامانات زمین گیر کرد. برفی سهمگین که پایانی بود بر داستان زندگی دو برادر که برای زنده ماندن به دل کوه زده بودند. جسد آزاد خسروی، برادر بزرگتر، ۲۴ ساله همان روز اول گم شدن در برف و سرمای کوهستانی که گذرگاه کولبران است، پیدا شد. حسین کرمی دیگر کولبری که در کولاک گیر افتاده بود نجات یافت و تحت درمان قرار گرفت اما جسد فرهاد خسروی، برادر کوچکتر آزاد که نه تنها در کار که در مرگ هم برادر بزرگ تر را تنها نگذاشت، سه روز پس از یخ زدن در سرمای کوهستان پیدا شد. فرهاد خسروی در فضای مجازی و رسانه ها ترند شد؛ خیلی ها به قصه ی تلخ زندگی او پرداختند اما درنهایت، هیچ چیز تغییر نکرد؛ بازهم کودکان به روال قبل کولبری کردند؛ کودکان به همراه برادران بزرگتر یا پدران و عموها؛ کودکان در کنار مادرها؛ و در نهایت، سقوط مقابل چشم مادرها و پدرها مانند مانی هاشمی که در همین روزهای اخیر وقتی اتوموبیل نیروی انتظامی را می بیند، از ترس هول می کند، پایش می لغزد و جلوی چشم مادر، از کوه سقوط می کند. دردهای مادرِ مانی هاشمی مادر مانی چهار سال است که از همسرش جدا شده؛ او حضانت دو فرزند ۱۴ و ۱۱ ساله را برعهده دارد؛ برای این زن بی پناه هیچ چاره ای نمی ماند جز اینکه همراه برادرش در کوهستان های کردستان کولبری کند. در واقع، کول بردن به تنها محل امرار معاش این زن بدل می شود که به ناچار فرزند ۱۴ ساله اس یعنی مانی نیز همراه او می رود؛ مانی دو سال است که همراه مادر کولبری می کند. مادر مانی، روز واقعا را اینگونه شرح می دهد: آن روز دو کول دیگر را در کوه گذاشته بودیم که بعدا پایین بیاوریم. مانی از اینکه همه کول هایمان را از دست نداده بودیم خوشحال بود و به سمت کوه رفت تا آن ۲ بسته را بیاورد. مانی که کول ها را بلند کرد مشاهده کردم یک خودروی پراید توقف کرد و فردی با لباس نظامی از ماشین غیرنظامی بیرون آمد و می گفت کجا میری؟ کوله را بینداز من از پسرم دور بودم و کاری نمی توانستم بکنم. به سمت پسرم حرکت کردم، اما دیر رسیدم. با فریاد های آن فرد و زمانی که او به سوی مانی حرکت کرد مانی به شدت ترسید و از کوه افتاد. بعد از حادثه ای که برای این کولبر چهارده ساله اتفاق افتاد، توجه همه رسانه ها و مردم به موضوع کولبری کودکان جلب شد؛ به گفته مادر مانی، این کودک فقط به خاطر اینکه بتواند یک گوشی هوشمند بخرد، راهی کوهستان شده بود؛ نه مانی و نه خواهرش هیچ کدام گوشی هوشمند نداشتند و نمی توانستند از برنامه شاد استفاده کنند! حالا که یک کودک به خاطرِ یک گوشی هوشمند و آموزش مجازی قربانی شده و باید بار این مصدومیت را (البته اگر خیرین خرج عمل چشم و درمان او را کامل بپردازند و او را مداوا کنند) تا آخر عمر بر دوش بکشد. حقوق شهروندیِ نادیده گرفته شده ی کولبران مانی هاشمی برای یک گوشی قربانی شد؛ فرهاد خسروی برای خرج زندگی جان داد و صدها کولبر دیگر در هر سال، به همین سرنوشت دردناک دچار می شوند؛ این در حالیست که براساس اصل ۴۳ قانون اساسی، شغل شایسته یک حق بدیهیِ شهروندی است. در اصل ۴۳ قانون اساسی، یکی از وظایف اجتماعی دولت، به این شرح تبیین شده است: تأمین شرایط و امکانات کار برای همه به منظور رسیدن به اشتغال کامل و قراردادن وسایل کار در اختیار همه کسانی که قادر به کارند ولی وسایل کار ندارند، در شکل تعاونی ، از راه وام بدون بهره یا هر راه مشروع دیگر که نه به تمرکز و تداول ثروت در دست افراد و گروه های خاص منتهی شود و نه دولت را به صورت یک کارفرمای بزرگ مطلق درآورد. حالا نه تنها این الزام قانونی برای مرزنشینان کشور فراهم نشده، بلکه هر روز بر تعداد و گستره ی کولبران افزوده می شود؛ به گفته ی میکائیل صدیقی (رئیس کانون انجمن های صنفی کارگران ساختمانی استان کردستان) فقط ۴ تا ۵ هزار خانواده در منطقه اورامانات کردستان با کولبری روزگار می گذرانند که اکثریت آنها قبلاً کارگر ساختمانی یا کارگر متخصص بوده اند و از زور بیکاریِ ناخواسته مجبور شده اند سراغ کول بردن بروند. در این میان گستره ی کول بردن هم تغییر کرده؛ کولبری زنان و کودکان، بیش از همه ناراحت کننده است؛ به راستی چرا این شغل پرخطر که شغل نیست ، هنوز یکی از مهم ترین منابع درآمد کارگران و روستانشینان در استان های آذربایجان غربی، کردستان و کرمانشاه است؟! آیا نمایندگان مجلس نمی توانند با نظارت بر اجرای قانون، دولت را موظف نمایند که مشاغل شایسته در استان های غربی ایجاد کنند؛ آیا لااقل نمی توانند با نظارت دقیق، مانع از تیراندازی به کولبران بینوایی شوند که از زور استیصال، جان را بر سر راه نان به قمار گذاشته اند؟! نمایندگان مجلس: کولبری شغل نیست/ کولبران متجاوز مرزی نیستند، برخورد قهری نشود! کمال حسین پور (نماینده سردشت و پیرانشهر در مجلس) در این رابطه به ایلنا می گوید: این افراد از روی فقر و نداری و برای یک لقمه نان حلال، برای کولبری به مرز می روند چراکه در شهرستان ها مثلاً شهرستان سردشت شغلی برای جوانان منطقه وجود ندارد. در این شهرستان ۳ بازارچه مرزی وجود داشت که یکی از آنها نیمه فعال و دو بازارچه نیز به طور کامل تعطیل شدند که بیش از ۳ هزار کولبر در سردشت و ۴ هزار کولبر در پیرانشهر که سال های سال در این مسیر کولبری می کردند، بیکار شدند و متاسفانه شغل جایگزینی هم برایشان در نظر گرفته نشده است درحالیکه این مردم تنها راه امرار و معاش شان از همین کولبری تامین می شد. وی ادامه می دهد: این مردم بیکارند و نان شب ندارند. این ۴ جوانی که دهم شهریورماه در مرز کشته شدند برای تامین مایحتاج زندگی و هزینه تحصیل کودکان شان مجبور بودند کولبری کنند و حتی می دانستند که ممکن است مورد هدف قرار گیرند ولی از روی ناچاری و برای تامین مخارج خانواده شان تن به این مسیر پر خطر سپردند. در ۲ ماه گذشته در پیرانشهر و سردشت نزدیک به ۱۵ کولبر کشته شدند. آن هم در معابر مرزی که قبلا تردد در آنها مجاز بود و شغل کولبری همیشه در این مناطق بوده و در مرز رفت و آمد می کردند ولی متاسفانه به تازگی بدون هیچ بهانه ای این مرزها را بسته اند. حسین پور با تاکید براینکه کولبران متجاوز مرزی یا قاچاقچی نیستند و نباید با آنها برخورد قهری شود؛ می گوید: دولت قول داده بود که به وضعیت کولبران رسیدگی کند؛ آنها را بیمه کند و شرکت تعاونی برای شان ایجاد کند و اجازه وارد کردن ۲۵ قلم کالا را به آنها بدهد اما متاسفانه هیچکدام از این قول ها عملی نشد. درست است که وعده های دو یا سه سال گذشته –ایجاد شرکت تعاونی، بیمه کولبری و یا ایجاد معابر قانونی برای کولبری- هیچ کدام محقق نشده، اما نمایندگان مجلس و نهادهای نظارتی نیز تا حادثه ای مانند مرگ چهار کولبر در مرز یا سقوطِ کولبر ۱۴ ساله از کوه، رخ ندهد، به موضوع ورود نمی کنند و اقدامی پراگماتیک و عینی برای بهبود زندگی کولبران صورت نمی دهند. پرویز اوسطی (نماینده قروه و دهگلان در مجلس) نیز در ارتباط با کولبری و معایب آن به ایلنا می گوید: کولبری شغل نیست، یک اجبار است که به دلیل نبود شغل و زیرساخت های مناسب، بخشی از مردم در نوار مرزی به آن روی آورده اند. مسئولان ارشد نظام هم همگی توجه دارند که معضل کولبری باید برطرف شود و دیگر کسی کولبری نکند. باید همه دست به دست هم دهند، هم ما نمایندگان مجلس، هم دولت و هم باقی مسئولان کشور تا کولبری را با ایجاد اشتغال مناسب و ایجاد زیرساخت های مناسب اقتصادی در نوار مرزی، حل کنیم. به گفته وی، انتقال کالا فقط باید از معابر قانونی و بازارچه های مرزی صورت بگیرد و نباید هیچ فردی دنبال کولبری برود. اوسطی در ارتباط با تیراندازی به کولبران در معابر مرزی؛ با بیان اینکه باید از مرز دفاع شود و مرز نیاز به برقراری امنیت دارد؛ می گوید: تا جاییکه من اطلاع دارم و در جلساتی که در شورای تامین استان داشتیم، تاکید بر این است که آسیبی به این بنده خداها نرسد. معمولاً هم این مساله رعایت می شود؛ اگر اتفاقی هم هست، بسیار بسیار موردی ست. این نماینده مجلس اضافه می کند: کردستان به عنوان یک استان مرزی، ظرفیت های بسیار خوبی برای سرمایه گذاری در بخش های مختلف از جمله معدن، صنایع، توریسم و صنایع دستی دارد منتها این ظرفیت ها هنوز بالقوه است؛ ما باید همه تلاشمان بر این باشد که این ظرفیت ها را بالفعل کنیم و اگر این اتفاق بیفتد، کردستان جزو استان های برخوردار کشور خواهد شد. کردستان می تواند به یک قطب اقتصادی تبدیل شود. اگر این پیش شرط ها فراهم شود، دیگر نشانی از کولبری که اصلا شغل نیست، باقی نخواهد ماند. ما این را با جدیت پیگیری خواهیم کرد. همه این اظهارات، از بُعد نظری و روی کاغذ، خیلی هم خوب است: باید استعدادهای استان های مرزی شکوفا شد و هرچه بالقوه است به فعل و عمل درآید؛ باید کارخانه و کارگاه و معدن زده شود تا مردان و زنان بروند و در آنها کار کنند؛ باید کولبری نباشد؛ اما همه این حرف ها تا زمانیکه اشتغال واقعی و عملی ایجاد نشود، فقط یک حرف است؛ هیچ کدام از این حرف ها نمی توانند از غصه های مادر مانی هاشمی بکاهند یا جای خالی فرهاد خسروی، کودکِ کولبرِ جان سپرده در میان توده های برف را پر کنند. واقعیت آن است که علیرغم وعده های ریز و درشت نمایندگان مجلس و دولت ، نه تنها از نرخ کولبری در سالهای اخیر کاسته نشده، بلکه زنان و کودکان نیز به جمعِ باربردوشان اضافه شده اند؛ همه چیز مقابلِ چشمان ماست، تصویر مانی هاشمی و مادرش هنوز تازه است، داغِ داغ است؛ کودک و مادری که از غمِ شاد و فقط به خاطر یک گوشی هوشمند، بار بر دوش، پا در کوهستان گذاشتند...