سفره‌های آب زیرزمینی فقیرتر می‌شوند

سلامت نیوز: آبخیزداری می تواند سالانه ۱۰میلیارد مترمکعب منابع آبی جدید به کشور هدیه دهد و سود سرشار نصیب کشور شود. این در شرایطی است که سالانه 120درصد از منابع آب زیرزمینی کشور برداشت می شود و خطرات جدی برای آینده کشور ایجاد می کند. به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه همشهری ، در سال های اخیر سیل های متعدد در مناطق خشک و مرطوب به حرکت درآمد و خسارت های فراوان به زندگی و زارعت مردم وارد کرد. هوشنگ جزی، مدیرکل دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان جنگل ها در این باره به همشهری می گوید: در ایران پدیده تغییر اقلیم اثرات مشهودی داشته که به تغییر نظام بارش نیز منجر شده است. بارش برف به وضوح تبدیل به بارش های رگباری شده که با شدت بالا هرسال سیلاب را در بخش های مختلف کشور پدید می آورد و خسارات زیادی را برجای می گذارد.به گفته جزی، از سال98 سیلاب در شیراز، ایلام، کرمانشاه، لرستان، گلستان و حتی مناطق خشک نظیر یزد و سیستان و بلوچستان راه افتاد و سطح وسیعی از کشور را دربرگرفت. موضوع دیگر در عرصه های طبیعی که شرایط آبخیزداری کشور را با تنش مواجه کرده، تغییر کاربری و بهره برداری های بیش از اندازه اراضی و عرصه های طبیعی بود که مزید بر علت شد تا ایران مستعد بحران های طبیعی شود. مثلا بهره برداری بیش از حد از آب، منجر به افزایش رانش زمین، فرونشست و فروچاله شد. اهمیت نگاه جامع به حوزه های آبخیزبرای مدیریت پایدار یک حوزه آبخیز باید نگاهی جامع به همه حوزه آن آبخیز داشت. توجه اصلی در این زمینه باید طبق نظام برنامه ریزی باشد که بر اساس مرزهای آبریز و نه طبق پایه مرزهای سیاسی رخ دهد. جزی می گوید: این اتفاق در حالی رخ می دهد که مثلا در حوزه آبخیز کارون بزرگ که 6.4میلیون هکتار است و 6استان را درگیر می کند، باید به بارش در چهارمحال و بختیاری اهمیت داده شود و به فکر استان خوزستان هم بود. به گفته او، استان چهارمحال و بختیاری اگرچه یک درصد مساحت کشور را دارد، اما 10درصد منابع آبی کشور را تامین می کند و مسائل مدیریت و توزیع منابع آبی در آن بسیار اهمیت دارد.آنطور که مدیرکل دفتر آبخیزداری و حفاظت از خاک سازمان جنگل ها می گوید، در چرخه مدیریت منابع آبی، مردم عنصر اصلی هستند اما در تصمیم گیری ها و برنامه ها مشارکت ندارند و حتی گاه موجب تعارضاتی می شوند که خسارت آن به عرصه های طبیعی وارد می شود. هوشنگ جزی با تأکید بر اینکه خشکسالی همچنان در مناطق کم آب کشور وجود دارد معتقد است که نباید با بارش های پیش آمده در کشور فریب ترسالی ایجاد شود. چون به زعم او، در مناطقی که خشکسالی همچنان وجود دارد، با یک بارش نیم ساعته سیلاب جاری می شود. آنگونه که جزی گفته است، آبخیزداری در ایران هنر مدیریت منابع آب در همه شرایط است و این مسئله در همه بخش های چرخه آب از تولید تا جذب و برداشت باید ادامه داشته باشد و برای یک آبخیز، جنگل کاری، بهبود مراتع، پوشش گیاهی، حفاظت از خاک و اقدامات متنوع انجام شود و با ساخت آب بندهای کوتاه از انتقال رسوبات در چرخه حرکت آب جلوگیری شود. سرعت برداشت آبدر ایران 120درصد منابع آب زیرزمینی یعنی 20درصد بالاتر از آنچه در بارش های سالانه جذب زمین می شود، برداشت آب صورت می گیرد که این اقدام موجب واردآمدن خسارت فراوان به منابع آب زیرزمینی می شود. با تداوم برداشت آب از منابع آب زیرزمینی کشور نیز مشکلات فراوانی برای خاک در دشت های کشور ایجاد می شود و خاک هم از بین می رود. تاکنون براساس برآورد دفتر آبخیزداری و حفاظت از خاک سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور، ۱۰۰میلیون هکتار از ۱۶۴میلیون هکتار عرصه های ایران، تحت تأثیر بیابانی شدن به دلیل ادامه روند برداشت بی رویه از آب های زیرزمینی بوده و تاکنون نیز ۳۲میلیون هکتار از اراضی کشور تبدیل به بیابان شده است. کمک 5هزار میلیاردی از سال97 تاکنون 5هزار و 250میلیارد تومان اعتبار از صندوق توسعه ملی به موضوع طرح های آبخیزداری اختصاص یافته است. سال97 این عدد 2هزار و 500میلیارد تومان بود. سال98 نیز 1500میلیارد تومان دیگر از صندوق توسعه ملی برای اجرای طرح های آبخیزداری کشور هزینه شد. در سال جاری اما این رقم به 1250میلیارد تومان برای اجرای طرح های آبخیزداری کاهش یافت. طی چندسال اخیر با کمک صندوق توسعه ملی، اجرای طرح های آبخیزداری شتاب گرفت، اما نصف شدن کمک صندوق توسعه ملی به طرح های آبخیزداری در 2سال اخیر، شرایط را برای مدیریت بهتر منابع آبخیز و آبخوان کشور سخت تر از گذشته کرد.