رفاه زندگی سالمندان ایران از متوسط جهانی پایین‌تر است

سلامت نیوز: ایران به لحاظ شاخص دیده بان سالمندی در رتبه ٦٤ در بین ٩٧ کشور قرار دارد. این امتیاز یعنی ایران از متوسط جهانی پایین تر است. جمله ای کلیدی از پژوهشی که موسسه راهبردی بازنشستگی صبا منتشر کرده است. به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه شهروند ،اما باید پرسید شاخص دیده بان سالمندی چیست؟ نسیبه زنجری و رسول صادقی پژوهشگران این گزارش می نویسند: شاخص های مختلفی برای سنجش وضعیت به زیستن سالمندان اریه شده است که یکی از آنها، شاخص دیده بان سالمندی یا همان ( age watch index) است. این شاخص وضعیت رفاه و بهتر زیستن سالمندان را در چهار حیطه امنیت درآمدی، سلامت، توانمندی و مناسب سازی محیط بررسی می کند. امنیت درآمدی میزان پوشش مستمری بازنشستگی سالمندان شصت ساله و بالاتر و در ایران چهل وپنج و نیم درصد است و در واقع کمتر از نیمی از سالمندان ایرانی پوشش مستمری بازنشستگی دارند. در میزان فقر سالمندان، ٢٥ درصد سالمندان ٦٠ سال به بالا یا شاید بهتر باشد که بگوییم یک چهارم سالمندان ایرانی در فقردرآمدی نسبی زندگی می کنند. این در حالی است که فقر درآمدی برای گروه های سنی غیرسالمند حدود ١٣درصد است. ازاین رو، سالمندان حدود دوبرابر بیشتر از سایر گروه های سنی در معرض خطر فقر قرار دارند. در درون گروه سالمندان نیز زنان سالمند بیشتر از مردان سالمند در معرض فقر قرار دارند. یعنی نزدیک به ٤٠ درصد زنان سالمند و نزدیک به ٢٠درصد مردان سالمند در مرزهای فقر زندگی می کنند. این پژوهش نتیجه می گیرد که رفاه نسبی سالمندان در مقایسه با سایر گروه های سنی پنج و سه دهم درصد کمتر است. ٧٢ درصد سالمندان ایراناز حمل و نقل نزدیک به محیط زندگی خود راضی هستندوضعیت سلامت بعد دیگری است که زندگی سالمندان را به چالش می کشد. امید به زندگی در شصت سالگی برای ایران ٢٠,٨ سال است. یعنی انتظار می رود یک ایرانی شصت ساله ٢١ سال دیگر هم زنده بماند. شاخص امید زندگی سالم در شصت سالگی که علاوه بر مرگ، بیماری و ناتوانی را در نظر می گیرد، برای ایران ١٥.٩ سال به دست آمده است. در این پژوهش می خوانیم که حدود ٣٤ درصد جمعیت پنجاه وپنج تا شصت وچهار ساله در ایران شاغل هستند و به بازار کار و درآمد ناشی از دستمزد دسترسی دارند. حدود ٢٤ درصد سالمندان شصت ساله و بیشتر تحصیلات راهنمایی یا بالاتر دارند. از این رو حدود یک سوم سالمندان در بازار کار حضور دارند. بعد مناسب سازی محیط وجه دیگری از شاخص دیده بان سالمند است. ٥٧درصد سالمندان بستگان یا دوستانی دارند که می توانند به هنگام مشکلات روی آنها حساب کنند. همچنین، حدود ٧٠درصد سالمندان از پیاده روی تنهایی به هنگام شب در شهر یا محله زندگی شان احساس امنیت دارند. حدود ٦٦ درصد سالمندان از آزادی های مدنی و ٧٢درصد از سیستم حمل و نقل عمومی در شهر یا محله خود احساس رضایت دارند. شاخص دیده بان سالمندی ایران درمقایسه با سایر کشورهادر این پژوهش برای ساخت ابعاد چهارگانه شاخص دیده بان سالمندی در سطح ملی و استانی، ابتدا تمام مقادیر مولفه ها به شکل مقادیر مثبت ارایه شده است. سپس تمام مولفه ها به شکل نمرات نرمال شده بین صفر تا ١٠٠ ارایه شده است. در میان ابعاد چهارگانه شاخص دیده بان سالمندی، بعد مناسب سازی محیط بیشترین و بعد ظرفیت و توانمندی کمترین نمره یا امتیاز را داشته است. در گزارش دیده بان سالمندی برای کشورهای مختلف نیز مانند ایران بالاترین و پایین ترین امتیاز به ترتیب مربوط به ابعاد مناسب سازی محیط و ظرفیت/ توانمندی بوده است. از سوی دیگر در این پژوهش می خوانیم که مقایسه شاخص کلی دیده بان سالمندی ایران و ابعاد مختلف آن با ٩٦ کشور دیگر جهان نشان داده است که ایران در رتبه ٦٤ در شاخص کلی دیده بان سالمندی است. ایران در بعد امنیت درآمدی رتبه ٦٥، در بعد وضعیت سلامت رتبه ٤٣، در بعد ظرفیت و توانمندی رتبه ٨٨ و در بعد مناسب سازی محیط رتبه ٤٩ را در میان ٩٧ کشور دیگر دارد. شاخص دیده بان سالمندی سوییس در رتبه نخستیافته های این پژوهش می گوید در ابعاد شاخص دیده بان سالمندی، در بعد امنیت درآمدی، کشورهای لوکزامبورگ،نروژ و فرانسه رتبه های نخست و در مقابل کشورهای مالاوی،تانزانیا و پاکستان رتبه های آخر را داشته اند. در بعد وضعیت سلامت سالمندان، کشورهای ژاپن، سوییس و کانادا رتبه های نخست و در مقابل کشورهای مالاوی، موزامبیک و افغانستان رتبه های آخر را در میان ٩٧ کشور مورد مطالعه داشته اند. از نظر ظرفیت و توانمندی سالمندان کشورهای نروژ، سوییس و آلمان رتبه های نخست و در مقابل کشورهای کرانه باختری و غزه، موزامبیک و اردن رتبه های آخر را کسب کرده اند. از سوی دیگر در بعد مناسب سازی محیط، کشورهای سوییس، اتریش و انگلستان رتبه های نخست و در مقابل کشورهای مالاوی، افغانستان و موزامبیک رتبه های آخر را در میان ٩٧ کشور دیگر داشته اند. بر اساس این متن پژوهش کشور سوییس بالاترین امتیاز و رتبه نخست را در شاخص کلی دیده بان سالمندی دارد و در آن سوی طیف، کشور افغانستان قرار دارد که پایین ترین امتیاز و رتبه آخر را در شاخص کلی دیده بان سالمندی دارد. رتبه های نخست در شاخص کلی دیده بان سالمندی به ترتیب، به کشورهای سوییس، نروژ، آلمان، کانادا، سوئد، ژاپن، ایسلند، آمریکا و انگلستان تعلق دارد. در مقابل، رتبه جایگاه های آخر در شاخص کلی دیده بان سالمندی به کشورهای اردن، کرانه باختری و غزه، اوگاندا، زامبیا، رواندا، پاکستان، تانزانیا، مالاوی، موزامبیک و افغانستان مربوط است. وضعیت ایران در این زمینه به کشورهای نیکاراگوئه، گواتلاما، دومینکن، لیتوانی، چین، جمهوری کره، بنگلادش، مونتنگرو، روسیه و ترکیه هستند. محاسبه و رتبه بندی استان های ایران در شاخص دیده بان سالمندینتایج این پژوهش نشان می دهد که در سطح استانی، دامنه نمرات در بعد امنیت درآمدی سالمندان از ٤ درصد در استان سیستان وبلوچستان تا ٨٦درصد در استان تهران در نوسان است. بعد وضعیت سلامت سالمندان از ١٠درصد در خراسان جنوبی تا حدود ٩٠ درصد در استان تهران در نوسان بوده است. بر اساس این پژوهش، دامنه نمرات بعد ظرفیت و توانمندی سالمندان از ١٣درصد در استان ایلام تا ٤٨درصد در استان تهران بوده است. در نهایت نمرات بعد مناسب سازی محیط از ٥٨درصد در استان های خوزستان و کرمانشاه تا ٨٠ درصد در استان سمنان تفاوت و نوسان داشته است. نتایج این پژوهش بیانگر تفاوت های استانی قابل توجهی در ابعاد مختلف شاخص دیده بان سالمندی به ویژه امنیت درآمدی و وضعیت سلامت سالمندان است آنچنان که در بعد امنیت درآمدی سالمندان، استان تهران رتبه نخست و استان سیستان وبلوچستان رتبه آخر را دارد. وضعیت امنیت درآمدی سالمندان در استان های تهران، سمنان و البرز بهتر از سایر استان ها بوده است، در مقابل کمترین امنیت درآمدی سالمندان به استان های خراسان جنوبی، خراسان شمالی و سیستان و بلوچستان مربوط است. متن این پژوهش می گوید سالمندان ساکن در استان تهران و دو استان همجوار آن یعنی سمنان و البرز بالاترین امنیت درآمدی را داشته اند. در مقابل سالمندان استان های شرقی کشور پایین ترین امنیت درآمدی را داشته اند. در بُعد وضعیت سلامت سالمندان هم استان تهران رتبه نخست را دارد و استان خراسان جنوبی رتبه آخر. سالمندان ساکن در استان های تهران، اصفهان، مازندران و البرز بالاترین امتیاز را در بعد وضعیت سلامت داشته اند. در مقابل سالمندان ساکن استان های سیستان وبلوچستان، ایلام، کهگیلویه و بویراحمد و خراسان جنوبی کمترین امتیاز را در بعد وضعیت سلامت داشته اند. این وضعیت بیانگر نابرابری استانی محسوس در وضعیت سلامت سالمندان در کشور است. در این پژوهش می یابیم که براساس بررسی وضعیت ظرفیت و توانمندی سالمندان در استان های مختلف کشور استان تهران رتبه نخست و استان ایلام رتبه آخر را دارد. سالمندان ساکن در استان های تهران، بوشهر، خراسان رضوی و فارس بالاترین امتیاز را در بعد ظرفیت و توانمندی سالمندان داشته اند. در مقابل این استان ها پایین ترین امتیاز در این بعد به سالمندان ساکن در استان های چهارمحال وبختیاری، زوین و ایلام تعلق داشته است. در بُعد مناسب سازی محیط که براساس چهار مولفه ارتباط اجتماعی، امنیت فیزیکی، آزادی مدنی و دسترسی به وسایل نقلیه عمومی ساخته است، استان سمنان رتبه نخست و استان خوزستان رتبه آخر را کسب کرده اند. در بعد مناسب سازی محیط استان های سمنان، بوشهر، قم و فارس بالاترین امتیاز و در مقابل استان های کردستان، سیستان وبلوچستان، کرمانشاه و خوزستان پایین ترین امتیاز را داشته و در جایگاه های آخر قرار گرفته اند. بر اساس این پژوهش، دامنه نمره امتیاز شاخص از شش ونیم در استان سیستان وبلوچستان تا هفتادوهفت ونُه دهم در استان تهران در نوسان بوده است. از این رو استان تهران بالاترین امتیاز و رتبه را در شاخص کلی دیده بان سالمندی دارد و در آن سوی طیف، استان سیستان وبلوچستان پایین ترین امتیاز و رتبه در شاخص کلی دیده بان سالمندی در میان ٣١ استان کشور دارد. استان های تهران، سمنان و فارس، به ترتیب، رتبه های نخست تا سوم را در شاخص دیده بان سالمندی دارند. در مقابل، استان های خراسان جنوبی، ایلام و سیستان وبلوچستان به ترتیب در رتبه ها و جایگاه های آخر در شاخص دیده بان سالمندی قرار دارند. بدین ترتیب، تفاوت های استانی قابل توجهی در شاخص دیده بان سالمندی وجود دارد. در پایان این گزارش آمده است: به نظر می رسد با توجه به تأثیر تراکم جمعیت در فضای شهری بر مولفه به زیستن محیطی، استان هایی مانند تهران و البرز در این مولفه نتوانستند همانند سایر ابعاد وضعیت خوبی داشته باشند. به طور کلی، استان تهران و سپس استان های سمنان و فارس بالاترین امتیاز و رتبه را در شاخص کلی دیده بان سالمندی دارند و در آن سوی طیف، استان های سیستان وبلوچستان و سپس خراسان جنوبی و ایلام قرار دارند که پایین ترین رتبه را دارند. به نظر می رسد بخش قابل توجهی از این تفاوت ها ناشی از سطوح نابرابر توسعه ای در استان های ایران است. ازاین رو، نابرابری به زیستن و شاخص های سلامتی و اقتصادی سالمندان در سطح استان های ایران محسوس است. در واقع، ساختار اجتماعی بر این موضوع دلالت دارد که منابع در دسترس افراد می تواند بر اساس سلامت افراد، حضور یا نبود اتفاقات منفی زندگی یا وضعیت اقتصادی- اجتماعی متفاوت باشد.