خزر غرق در آلودگی

سلامت نیوز: دریای خزر به عنوان باقیمانده دو اقیانوس قدیمی به نام های پالئوتتیس و نئوتتیس روزهای سختی را تجربه می کند؛ ورود پساب های صنعتی، شهری، روستایی از همه سواحل و همچنین ورود آلاینده های اتمی و نفتی از سمت روسیه، قزاقستان و آذربایجان عرصه را برای این دریاچه کهن تنگ تر از همیشه کرده است. به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه همشهری ،گرمایش جهانی مزید بر علت شده، چرا که با آب شدن یخ دشت های سردسیر توندرا که روزگاری در آنها فقط خزه و گلسنگ رشد می کرد، حالا روسیه در این منطقه سیب زمینی کشت می کند. ده ها سد بر رودخانه ولگا، شریان حیاتی خزر، زده شده و روزبه روز وضعیت این دریا بدتر می شود. ساحل ایران آلوده ترین بخش خزر کاهش ورودی آب به دریا، افزایش غلظت آلاینده ها را در پی داشته است.اخیرا سازمان حفاظت محیط زیست ایران پیشنهاد اجرای یک برنامه 10ساله برای نجات خزر به کشورهای همسایه داد تا خزر عاری از آلاینده ها شود. به گزارش پایگاه اطلاع رسانی سازمان حفاظت محیط زیست و به گفته احمد لاهیجان زاده، معاون محیط زیست دریایی آن سازمان، قرار است ۲۹مردادماه جلسه مجازی کارشناسان و درپی آن - اگر شرایط کرونا اجازه دهد - اجلاسCOP60 با حضور وزیران محیط زیست کشورهای حاشیه دریای خزر در باکو برگزار شود. شیب دریای خزر به سمت سواحل ایران است، در نتیجه آلاینده های سایر کشورها کم کم سر از ایران در می آورند و زیست بوم های ایرانی این دریاچه را تخریب می کند. با این حال پسروی طبیعی و همیشگی آب دریای خزر نیز که در سال2019 حدود 13سانتی متر نسبت به سال2018 عقب نشینی داشت، باعث آسیب به تالاب های ساحلی میانکاله، خلیج گرگان و انزلی شده است. در ۲۵سال گذشته نیز میزان آب دریای خزر ۱۳۰سانتیمتر کمتر شده است. البته دلایل تخریب تالاب های خزری فقط محدود به پسروی آب دریای خزر نمی شود و عوامل داخلی سرعت تخریب را بیشتر از همیشه کرده است. حال قرار است با اجرای برنامه 5 و 7ساله این تالاب ها مانند دریاچه ارومیه احیا شوند. حال ناخوش زیست بوم خزر تخریب سواحل خزر، به معنای تخریب زیستگاه انواع پرندگان مهاجر و گونه های در معرض انقراض همچون فوک خزری و ماهیان خاویاری است. فوک ها بخشی از زندگی شان را در سواحل سپری می کنند و با عقب رفتن آب و به هم خوردن شرایط سواحل، بخشی از رسوبات غیرماسه ای به سطح زمین می آید.به گفته امیر شیرازی، مدیر مرکز حفاظت فوک خزری از آنجایی که فوک ها اصولا زمین های ماسه ای را برای استراحت انتخاب می کنند، دیگر به این سواحل باز نخواهند گشت. او می گوید: دست اندازی بیش از حد به سواحل، باعث شده که هیچ جای بکر و امنی برای فوک ها در سواحل ایرانی خزر باقی نماند. حتی سواحلی مانند میانکاله و آشوراده که روزگاری خلوت بودند نیز به دلیل تردد زیاد گردشگر و صیاد برای فوک های خزری ناامن شده است. تخریب محیط زیست حوضه آبریز خزر، منجر به کاهش شدید جمعیت ماهیان شده است. ماهیان خاویاری به حدی تعدادشان کم شده که از زمره ماهیان اقتصادی قابل صید خارج شده اند. جمعیت ماهیان خاویاری (فیل ماهی، ازون برون، تاس ماهی روسی، تاس ماهی ایرانی) به شدت کاهش یافته است. البته تلاش های زیادی از سوی شیلات برای حفظ این گونه ها انجام شده است. به طوری که می توان گفت اگر تکثیر و رهاسازی ماهیان توسط شیلات صورت نمی گرفت جمعیت این گونه ها به کلی از بین می رفت. ماهیان سفید و خاویاری از دهه های 50 و 60 دائما تکثیر و پشتیبانی شده است. اما تخریب زیستگاه و صید بی رویه در موفقیت این اقدامات تأثیر منفی دارد. بسته آلودگی در خزر بهروز ابطحی، رئیس پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی درباره مشکلات خزر می گوید: مشکلات خزر مانند سایر دریاهاست. جمعیت سواحل این دریا در کشورهای اطراف آن بیش از 20میلیون نفر و در کل حوضه آبریز بیش از 60میلیون نفر است. شرایط این محیط آبی بسته بسیار متاثر از فعالیت های صنعتی، شهری و کشاورزی چنین جمعیتی است. اصولا آمارهای دقیقی در مورد میزان ورود آلاینده ها به خصوص آلاینده های صنعتی به مجامع علمی وجود ندارد. اطلاعات پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی بیشتر بر پایه برنامه های پایشی است که براساس آن، بخش عمده ای از آلاینده ها در خزر تجمیعی است و نمی توان گفت که اوضاع در حال بهبودی است. اما اگر بتوانیم آهنگ اضافه شدن به آلاینده ها را کاهش دهیم، موفقیت نسبی ایجاد کرده ایم. در زمینه سموم آفت کش موفقیت هایی کسب شده ولی متأسفانه آلاینده ها مربوط به کودهای کشاورزی، ورود زباله، پلاستیک و میکروپلاستیک افزایش داشته است. به گفته این اقیانوس شناس، گردشگران در سواحل ایرانی دریای خزر بیشتر از کشورهای همسایه حضور دارند در نتیجه زباله های بیشتری راهی این دریا می کنند. بخش عمده ای از این زباله های خرد شده، مورد مصرف آبزیان قرار می گیرد و در چرخه غذایی وارد بدن انسان می شود. بیش از نیم قرن است که جمعیت آبزیان ارزشمند خزر به دلیل گسترش آلاینده ها همراه با صید بی رویه و تغییر رژیم آبی دریا رو به کاهش است. اگرچه برنامه هایی برای رفع تصرف سواحل و کاهش ورود آلاینده ها در همه کشورهای همسایه انجام می شود ولی بیشتر از همه، توجه و مسئولیت پذیری مردم درباره محیط زیست باعث بهبود شرایط می شود.