بیکاری؛ در صدر مشکلات نابینایان

سلامت نیوز: بیش از ۱۸۰ هزار فرد نابینا و کم بینا در کشور وجود دارد و این آمار منهای کم بینایانی که خود را معلول نمی دانند و همچنین منهای نابینایانی است که به هر علت حاضر به عضویت در بهزیستی نیستند.این گروه به رغم تمام مشکلاتشان، تحصیل کرده ترین طیف میان معلولان هستند بااین حال بحران بیکاری بین آنها غوغا می کند. به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه مردم سالاری، سوده رحیمی، نابینا و ۳۷ ساله است. او دو سال پیش از رشته حقوق جزا در مقطع کارشناسی ارشد فارغ التحصیل شده اما بعد از آن به ندرت از خانه خارج شده است. سال های زیادی تلاش کردم خودم را به دیگران اثبات کنم اما حالا روی زندگی ام کنترلی ندارم. روزها در اتاقم می نشینم و کاری برای انجام دادن ندارم، حوصله ام از همه چیز سر می رود اما جرأت بیرون رفتن هم ندارم. هیچ جای شهر برای من امن نیست. بارها در چاله چوله های خیابان ها افتاده ام، در همه کوچه ها خانه هایی در حال ساخت است که مصالح آن تمام سطح پیاده رو را اشغال کرده بدون آنکه علائمی برای هدایت افراد نابینا تعبیه شده باشد، سال آخر دانشگاه در کوچه خودمان چندین بار با خودروهای همسایه ها که در پیاده رو متوقف بود برخورد کردم، چهار بار سر و دو بار پایم شکست، بارها پاهایم در جوی های فاضلاب -به دلیل برداشتن سطح فلزی روی حفره ها- گیر کرد و آسیب دید، این اتفاقات آنقدر تکرار شد تا جرأت بیرون رفتن را از دست دادم. گاهی دلم برای روزهای دانشگاه، برای خرید، برای قدم زدن پر می کشد اما از فکر تکرار این حوادث آنقدر تپش قلب می گیرم که ترجیح می دهم از خانه خارج نشوم. مدت هاست افسرده ام و فقط مواقعی که مجبور باشم آن هم به همراه خانواده از خانه بیرون می روم. بهزیستی، سازمانی نیازمند به تحول ساختاری بیش از ۱۸۰ هزار فرد نابینا و کم بینا در کشور وجود دارد و این آمار منهای کم بینایانی که خود را معلول نمی دانند و همچنین منهای نابینایانی است که به هر علت حاضر به عضویت در بهزیستی نیستند.این گروه به رغم تمام مشکلاتشان، تحصیل کرده ترین طیف میان معلولان هستند بااین حال بحران بیکاری بین آنها غوغا می کند. بسیاری از افراد نابینا با داشتن تحصیلات دانشگاهی بالا یا بیکارند و یا در بهترین حالت به مشاغلی بسیار پایین تر از سطح توان و تحصیلاتشان مشغولند و دولت هنوز یا نخواسته و یا نتوانسته تمهیدی برای رفع این معضل داشته باشد که در هر دو صورت دچار تخلف و قصور است.شاید به همین علت است که مدیرعامل شبکه ملی نابینایان و کم بینایان (چاوش)، بهزیستی را پس از ۴۰ سال فعالیت نیازمند تحول ساختاری دانسته و می گوید: گروه های مختلف معلولان باید در سازمان بهزیستی دفاتر طرح و برنامه ریزی خاص خود را داشته باشند. بیکاری، مهم ترین مشکل نابینایان به گفته سهیل معینی بیکاری افراد نابینا در صدر مشکلات آنهاست که دچار پارادوکس جدی است. نابینایان تحصیل کرده ترین گروه معلولان و صاحب تخصص هستند و توقعشان از خودشان بالاست اما نمی توانند شغل متناسبی با تخصصشان داشته باشند.سهیل معینی می گوید: واقعیت این است که از نظر تعصب ذهنی در جوامع، نابینایی از دیدگاه عموم جزء بدترین معلولیت ها تلقی می شود و مردم حتی معلولیت حرکتی را به اندازه نابینایی سخت نمی دانند، طبیعتاً این استیگما و پیشداوری موجب می شود کارفرمایان نیز هنگام جذب نیرو باور چندانی به قابلیت های نابینایان نداشته باشند. این فعال حوزه معلولان اذعان می کند: فقدان سیستم حمایت شغلی بزرگترین مشکلی است که اشتغال همه معلولان و به طور اخص نابینایان را زمین گیر کرده، حتی شغل برخی از نابینایان شاغل هم متناسب با تحصیلاتشان نیست. بسیاری از آنان اپراتور تلفن هستند در حالی که تحصیلات دانشگاهی دارند. معینی اضافه می کند: ۶۰ درصد از پست های اپراتوری تلفن در قانون جامع حمایت از معلولان مصوب سال ۸۳ به نابینایان اختصاص داشت که مجلس این سهم را در قانون مصوب سال ۹۶ به ۳۰ درصد کاهش داد اما همین حمایت هم روی کاغذ است، چرا که با تکنولوژی های امروز تلفن ادارات خودکار شده و شغل اپراتوری در حال حذف شدن است و از طرف دیگر این شغل، جزئ مشاغل خدماتی در قالب قراردادهای پیمانکاری به بخش خصوصی واگذار می شود و پیمانکاران نیز الزامی به استفاده از نیروهای نابینا ندارند. یک کشور و تنها ۱۴ مرکز خدمات ویژه نابینایان مدیرعامل انجمن باور همچنین نبود خدمات توانبخشی موثر را از دیگر دغدغه های افراد نابینا خوانده و می افزاید: خدمات توانبخشی ویژه نابینایان جزء ضعیف ترین خدمات در کشور است و ریشه آن اینجاست که مراکز توانبخشی نابینایان (که در گذشته دولتی بود) در یک دهه اخیر تحت لوای برون سپاری و خصوصی سازی تعطیل و بخشی از وظایف آنها به انجمن ها واگذار شد.معینی با انتقاد از این رویداد تأکید می کند: این اتفاق، سیاستی غلط بود چون برخی خدمات موردنیاز نابینایان مانند جهت یابی یا مهارت های زندگی تخصصی است و انجمن ها توان تخصصی ارائه این خدمات ندارند.به گفته این مسئول درحال حاضر دو دسته مراکز خدماتی ویژه نابینایان وجود دارد، دسته اول انجمن ها هستند که فاقد توان تخصصی اند و دسته دوم مراکز خدمات خانواده و کودک نابیناست که اکنون تنها ۱۴ مرکز در سطح کشور باقی مانده و حتی به دو استان یک مرکز هم نمی رسد. زنان نابینا، آسیب پذیرترین گروه نابینایان معینی با بیان این مطلب که درحال حاضر در بسیاری از استان ها هیچ مرجعی ارائه دهنده خدمات و آموزش های مورد نیاز نابینایان نیست، تصریح می کند: در نبود این مراجع بیشترین آسیب متوجه زنان نابینا و کم بیناست، چون هیچ نهادی نیست که مهارت های زندگی را به این گروه آموزش دهد. وی می گوید: در طرح توانمندسازی نابینایان که چند سال پیش توسط انجمن باور اجرا و در نتیجه عدم حمایت بهزیستی در نیمه راه متوقف شد، دیدیم بسیاری از دختران نابینای بالای ۳۰ سال حتی با داشتن تحصیلات دانشگاهی جرأت انجام کارهای منزل را ندارند و خانواده ها نیز با پیشداوری به توان فرزند خود اعتماد نمی کنند؛ چون آنها هم آموزش ها و اطلاعات کافی برای رشد استعداد فرزندان نابینای خود را دریافت نکرده اند. فقدان تجهیزات توانبخشی، مشکل دیگر نابینایان معینی بیان می کند: ما در زمینه تجهیزات توانبخشی به شدت دچار مشکلیم. در کشور هنوز هیچ حمایتی از تولید یک عصای استاندارد همه جانبه که مهم ترین وسیله توانبخشی نابینایان است وجود ندارد.این فعال حوزه معلولان توضیح می دهد: برای حل مشکلات افراد نابینا از طریق شبکه ملی نابینایان جلسات زیادی با مسئولان سازمان بهزیستی داشتیم، حتی بحث شیوه نامه را ۴ سال پیش از طریق شبکه مطرح کردیم و از بهزیستی خواستیم تا در زمینه توزیع تجهیزات توانبخشی بین گروه های معلولان بر اساس شیوه نامه و شاخص های معین عمل کند. به گفته معینی بعد از مدت ها چانه زنی مسئولان بهزیستی در سال های اخیر کمیت را به عنوان یکی از شاخص های توزیع تجهیزات توانبخشی بین گروه های معلولان پذیرفتند و گفتند چون نابینایان ۱۴ درصد جمعیت معلولان را تشکیل می دهند پس ۱۴ درصد از بودجه را نیز به تجهیزات آنان می توان تخصیص داد که این شاخص اگر چه لازم است اما برای یک اقدام عادلانه کافی نیست. چون گروه هایی مانند افراد کم توان ذهنی از گروه های پرشمار هستند که کمترین نیاز به تجهیزات توانبخشی را دارند.طبق گفته معاون اسبق وزیر رفاه در کشوری مانند آلمان طبق قانون هر فرد نابینا سالانه حق برخورداری از یک عصای نابینایی را دارد و بیمه ها موظفند تا سقف ۱۰۰ یورو برای تهیه آن هزینه کنند اما در ایران هیچ شاخص و شیوه نامه ای برای توزیع تجهیزات توانبخشی بین معلولان و بخصوص افراد نابینا وجود ندارد. وزارت علوم مسئولیتی در قبال دانشجویان نابینا به عهده نگرفته است مدیرعامل انجمن باور در ادامه در دسترس نبودن منابع آموزشی را از بزرگترین مشکلات دانش آموزان و دانشجویان نابینا خوانده و ابراز می کند: مسئولیت تأمین منابع آموزشی دانش آموزان بر عهده آموزش و پرورش استثنایی است اما مشکلات دانشجویان نابینا بسیار زیاد است چون وزارت علوم هنوز مسئولیت مشخصی در زمینه منابع و لوازم کمک آموزشی به عهده نگرفته است.وی می گوید: در سال های اخیر یک مرکز تولید کتب دانشجویی در دانشگاه تهران تأسیس شده که حمایت نمی شود و رو به تعطیلی است و در صورت حمایت هم برای کل کشور کافی نیست. تشکل ها باید از دیدگاه های سنتی فاصله بگیرند معینی در پایان می افزاید: انتظار از سمن های فعال در امور افراد نابینا و کم بینا این است که در عرصه رفع مشکلات این گروه ورود جدی تری داشته باشند.وی با بیان اینکه نبود ایمنی در تردد از دیگر مشکلات نابینایان است که در همه شهرها و روستاهای کشور صادق است، می گوید: تشکل های نابینایان باید نسبت به رفع این مشکل دغدغه مندتر از پیش عمل کنند. این فعال حوزه نابینایان خاطرنشان می کند: تشکل ها باید از دیدگاه های سنتی فاصله بگیرند و اگر خواهان زندگی مستقل برای جامعه هدف هستند باید فعالیتشان را بر رفع مشکلات اصلی نابینایان پایه گذاری کنند.