اختلاف نگاه قوه قضائیه و بهزیستی به معتادان متجاهر

سلامت نیوز:اعتیاد جرم است یا بیماری؟ فرد معتاد مجرم است یا بیمار؟ سوال هایی که به نظر می رسد برای آن ها جواب های مشخصی وجود داشته باشد. سال هاست که رویکردها به اعتیاد تغییر کرده و دیگر نگاه مجرمانه به آن وجود ندارد، اما نه برای همه معتادان. آن چه که سبب برخی واکنش ها در روزهای اخیر شده این است که آیا معتاد متجاهر هم بیمار است یا مجرم؟واکنش ها به این مسئله از یک سخنرانی شروع شد، جایی که در آن رئیس قوه قضائیه اعلام کرد رویکرد این دستگاه به معتادان متجاهر همراه با نگاه مجرمانه است. به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه همدلی ، شهریورماه گذشته حجت الاسلام رئیسی در نشستی با اعضای ستاد مبارزه با مواد مخدر عنوان کرد که باید مسئله اصلاح و مدت زمان حبس معتادان متجاهر افزایش یابد و ما هم با این مسئله موافق هستیم که معتاد متجاهر باید بداند که مجرم است و با او باید به عنوان مجرم برخورد شود. معتاد متجاهر کیست؟ سخنان رئیس دستگاه قضا با واکنش هایی همراه شد، اما قبل از پرداختن به این واکنش ها بهتر است بدانیم معتاد متجاهر کیست و اصلاً از چه زمانی این گروه از معتادان مورد توجه قرار گرفتند و چه برنامه هایی برای روبه رو شدن با این پدیده نوشته شد؟ دراین باره، سعید صفاتیان ، پژوهشگر حوزه اعتیاد از روزهایی می گوید که موضوع این قبیل از معتادان در کشور مورد توجه قرار گرفت. بحث معتادان متجاهر از سال1383 در کشور مطرح است. آن زمان من مدیرکل درمان اعتیاد در ستاد مبارزه با مواد مخدر بودم. از 1384 اولین بحث درباره این شکل از اعتیاد در ستاد با حضور رئیس جمهور وقت انجام شد. در آن جلسه رئیس جمهور خواسته بودند طرحی برای درمان اعتیاد آورده شود. آن جا پرسش شد که برای معتادانی که در خیابان هستند چه برنامه ای دارید؟ آن زمان هنوز اسمی از معتادان متجاهر مطرح نشده بود. مجدد دو ماه آینده در جلسه ستاد طرحی برای معتادهای خیابانی آماده کردیم که از برنامه های درمانی برخوردار شوند. وی ادامه می دهد: در آن طرح مسئولیت هایی برای سازمان بهزیستی و وزارت بهداشت درنظر گرفته شده بود. برایش بودجه و آئین نامه هم نوشته شد. تا این که در سال 1389 وقتی که بحث اصلاح قانون پیش آمد، آن جا اتفاقی که افتاد گفتند باید برای معتادان خیابانی اسمی بگذاریم. این اسم معتاد متجاهر شد. ولی از همان زمان این اختلاف پیش آمد که تعریف معتاد متجاهر کیست و تشخیص آن با چه کسی است. برخی می گفتند که تعریف و تشخیص باید به عهده سیستم قضایی باشد و گروهی معتقد بودند تعریف و تشخیص معتاد متجاهر باید بر عهده سیستم پزشکی و روان شناسی باشد. در صورتی که الگوهای درمانی زیادی برای درمان این معتادها وجود دارد اما سیستم قضایی و سیستم انتظامی نگاه شان براین بود که تشخیص معتاد متجاهر باید بر عهده سیستم قضایی باشد و تعریف هم خودشان انجام دهند. متاسفانه تا به امروز هنوز این مسئله به طور کامل در کشور ما حل نشده است. اختلاف همچنان ادامه دارد حالا مجدد به سخنان رئیس قوه قضائیه برمی گردیم که از لزوم برخورد مجرمانه با این گروه از معتادان سخن گفته بود. در ادامه سردار حسین رحیمی، رئیس پلیس پایتخت ضمن تاکید چنین رویکردی برای پاک کردن سیمای شهر از وجود معتادان متجاهر، مدتی قبل در واکنشی به این مسئله گفت که سخنان رئیس قوه قضائیه درخصوص معتادان متجاهر که مجرم هستند یک برداشت دقیق از قانون است. کسی که بار ها و بار ها به بازپروری می رود، اما مسیر و رفتار نادرست خود را اصلاح نمی کند و باز تکرار می کند؛ مجرم است، زیرا بر ادامه مسیر نادرست تاکید می کند و هزینه هایی را که در این رابطه صرف شده است به باد می دهد. همین مسئله سبب شد مدیرکل پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور درخصوص نگهداری از این معتادان توسط سازمان بهزیستی واکنش نشان دهد. چراکه معتقد است اگر این معتادان مجرم هستند پس نباید در بهزیستی نگهداری شوند، اگر مجرم نیستند و در بهزیستی نگهداری می شوند باید بودجه نگهداری و بازتوانی این قبیل از معتادان به بهزیستی داده شود. فرید براتی سده یکشنبه گذشته، در واکنش به صحبت های رئیس قوه قضائیه گفت که با توجه به فرمایشات اخیر رئیس قوه قضائیه که اعلام کرده اند، معتاد متجاهر مجرم است، اساساً قانون باید تغییر کند، چرا که ما مسئول نگهداری از مجرم نیستیم، بهزیستی یک دستگاه حمایتی و اجتماعی است. ما مراکز درمان داریم، اما نگهداری از مجرم سازوکار مشخص خود را دارد، بنابراین به نظر ما این قانون باید اصلاح شود و باید در قانون برنامه هفتم و یا همین الان این موضوع مورد بازنگری قرار گیرد. وی بیان کرد: اما اگر معتاد متجاهر بیمار تلقی شود و سازمان بهزیستی باید از او نگهداری کند، بنابراین باید منابع آن هم در اختیار ما قرار گیرد، نمی شود که مدیریت این مراکز را به بهزیستی بدهند، اما پول در جای دیگری باشد و ما بخواهیم پول را بگیریم و به ما ندهند. حرف ما این است که اگر در قانون نگهداری از معتادان متجاهر به سازمان بهزیستی سپرده شده است، باید منابع آن در اختیار بهزیستی باشد. درمان معتاد متجاهر درخصوص برنامه های نگهداری این گروه از افراد مبتلا به اعتیاد در قانون، سعید صفاتیان داشت، می گوید که در دنیا برای درمان این شکل از اعتیاد تحت عنوان معتاد متجاهر به سراغ دهکده های سلامتی می روند. مراکزی که افراد مبتلا به اعتیاد در آن جا مدتی نگهداری می شوند و سیستم درمان برای شان طراحی شده است. امروزه ما هم مراکز جامع درمان و بازتوانی اعتیاد به مدد سازمان بهزیستی داریم. نیروی انتظامی فقط وظیفه دارد این معتادان را دستگیر کند. در دوره های اول دستگیری ها خیلی دچار اشتباه می شد، چون گاهی افرادی که ظاهر مناسبی نداشتند یا گاهی درگیر بیماری های حاد روانی بودند نیروی انتظامی آن ها را دستگیر می کرد، و در مرحله غربالگری متوجه می شدیم که این شخص معتاد نیست و اشتباهی دستگیر شده است. در نهایت با آموزش هایی که انجام شد وضعیت دستگیری ها بهتر شد. بعد از آن معتادان متجاهر در این مراکز طولانی مدت نگهداری می شوند. بحث اشتغال و حرفه آموزی این افراد آن جا پیگیری می شود و مشمول برخی حمایت های اجتماعی هم هستند. به نظر می رسد صحبت های براتی ، مدیرکل پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی، درخصوص تخصیص بودجه لازم برای ارائه خدمات به معتادان متجاهر در اشاره به همین مراکز باشد که معتقد است اگر نگاهمان به این گروه از افراد مبتلا به اعتیاد، مجرمانه نیست، باید هزینه نگهداری و بازتوانی آن ها به بهزیستی پرداخت شود.حالا باید دید در آینده چه رویکردی به معتادان متجاهر ادامه دار خواهد بود، این که آن ها مجرم هستند و باید زندان بروند؟ یا این که آن ها بیمار هستند و باید در مراکز بازتوانی بهزیستی نگهداری شوند؟