آیا برنامه ترویج زایمان طبیعی در کشور موفقیت‌آمیز بود؟

سلامت نیوز: نتایج یک مطالعه کشوری نشان داد که اجرای برنامه ترویج زایمان طبیعی تا حدی در کاهش سزارین در ایران موثر بوده است. ولی آمار آن هنوز با میزان ۱۰ تا ۱۵ درصدی پیشنهادی سازمان بهداشت جهانی فاصله زیادی دارد. به گزارش سلامت نیوز به نقل از ایسنا، عمل جراحی سزارین، مانند هر عمل جراحی دیگری ممکن است با مشکلاتی برای سلامتی مادر و جنین همراه باشد مانند افزایش دو برابری مرگ ومیر مادر، احتمال پارگی رحم، افزایش خون ریزی و عفونت پس از زایمان، بستری شدن بیشتر نوزادان در بخش مراقبت های ویژه نوزادان و... . همچنین سزارین های غیر ضروری موجب تحمیل هزینه های گزاف بر نظام سلامت کشورها می شود. هزینه این گونه سزارین ها می تواند صرف خدمات سلامت ضروری موردنیاز مردم شود. پیشنهاد سازمان بهداشت جهانی در مورد میزان سزارین در کشورها ۱۰ تا ۱۵ درصد است. ولی بر خلاف توصیه های این سازمان در سه دهه گذشته این عمل جراحی در دنیا روند افزایشی داشته است. ایران نیز جزو کشورهایی است که آمار سزارین بالایی دارد. در سال ۱۳۹۳ طرح تحول نظام سلامت با هدف افزایش عدالت و دسترسی به خدمات سلامت، کاهش پرداخت از جیب مردم و ارتقای کیفیت خدمات سلامت در دستور کار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی قرار گرفت. با توجه به اهمیت سلامت مادران و نوزادان، یکی از برنامه های این طرح، برنامه ترویج زایمان طبیعی در حوزه درمان بود. پژوهشگران دانشگاه علوم پزشکی تهران با انجام یک مطالعه، تاثیر برنامه ترویج زایمان طبیعی بر میزان سزارین در کشور را در بازه زمانی اول فروردین ۱۳۹۲ تا شهریور ۱۳۹۷ مورد بررسی قرار دادند. علی محمد مصدق راد و لیلی اسلامبولچی به همراه همکارانشان پژوهشگرانی بودند که در این مطالعه مشارکت داشتند. داده های مورد نیاز این پژوهش از گزارش رسمی دانشگاه های علوم پزشکی به معاونت درمان وزارت بهداشت و سامانه اطلاعات مادران و نوزادان ایران (ایمان) استخراج شد. در سال ۱۳۹۷ اطلاعات زایمان های انجام شده در ۷۳۰ بیمارستان کشور شامل بیمارستان های دولتی آموزشی، دولتی غیر آموزشی، تامین اجتماعی، خصوصی، خیریه، دانشگاه آزاد و وابسته به سایر سازمان ها نظیر نیروهای مسلح، شرکت نفت، بانک، دادگستری و آموزش و پرورش در این سامانه ثبت شده است. داده های به دست آمده با استفاده از نرم افزار آماری تحلیل شدند و سطح شاخص سزارین و روند تغییرات آن پس از طرح تحول نظام سلامت مورد بررسی قرار گرفت. بررسی های این مطالعه نشان داد که شاخص سزارین کشور بلافاصله پس از اجرای برنامه ترویج زایمان طبیعی به میزان ۶ درصد کاهش یافت. سپس در بلندمدت در همین سطح ثابت باقی ماند. همچنین مشخص شد کلیه بیمارستان های کشور به جز بیمارستان های دانشگاه آزاد اسلامی، بلافاصله پس از اجرای برنامه ترویج زایمان طبیعی شاهد کاهش سزارین بودند. بررسی ها نشان داد؛ این روند کاهشی فقط برای بیمارستان های خصوصی و خیریه ادامه داشت و میزان سزارین در بیمارستان های دولتی غیر آموزشی، تامین اجتماعی و وابسته به سایر سازمان ها، در همان سطح باقی مانده است. ولی این میزان در بیمارستان های دولتی آموزشی روند افزایشی پیدا کرد. این پژوهش نشان داد که برنامه ترویج زایمان طبیعی منجر به کاهش شاخص سزارین در کشور شده است. در صورت عدم اجرای این برنامه احتمالا این شاخص در شهریور سال ۱۳۹۷ به حدود ۵۸.۵ می رسید. در حالی که وضعیت موجود این شاخص برابر ۵۰.۴ بود و کاهش ۸.۱ درصدی داشت. برنامه ترویج زایمان طبیعی طرح تحول سلامت شامل اقداماتی مثل هدف گذاری کاهش سزارین ۱۰ درصدی نسبت به سال پایه در سال ۱۳۹۳، توانمندسازی ارائه دهندگان و گیرندگان خدمات زایمانی، بهینه سازی و توسعه بلوک های زایمانی، انجام رایگان زایمان طبیعی در بیمارستان های دولتی، افزایش تعرفه خدمات زایمان طبیعی، استفاده از خدمات مامای خصوصی در مراکز دولتی، فرهنگ سازی، کسر درجه اعتباربخشی بیمارستان های با میزان سزارین بالا و پایش مستمر بود. به گفته پژوهشگران این مطالعه، تدوین و اجرای یک برنامه راهبردی جامع و توجه به کلیه علل سزارین در سطوح وزارت بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی، بیمارستان و تیم ارائه خدمت زایمانی در حوزه های حاکمیت و رهبری، تأمین مالی، نیروی انسانی، تجهیزات، اطلاعات و فرآیندهای ارائه خدمت زایمانی، ضروری است. نتایج این مطالعه تابستان سال جاری به صورت مقاله علمی پژوهشی با عنوان تاثیر برنامه ترویج زایمان طبیعی طرح تحول نظام سلامت بر میزان سزارین در ایران: یک مطالعه سری زمانی منقطع در مجله دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی تهران (حیات) منتشر شده است.