"سونامی کرونا" پیش روی کارگران است

سلامت نیوز:ابهام در خصوص آمار و ارقام تلفات و ابتلا کارگران، درحالی ست که کارگران به دلیل فعالیت مداوم کاری، تورم شدید و نیز وضعیت معیشتی و شغلی بی ثبات، در معرض بیشترین خطر ابتلا به کرونا قرار دارند. به همه این دلایل لازم است آمار و ارقام دقیق و قابل اتکایی برای بررسی وضعیت کارگران در دوره کرونا وجود داشته باشد. به گزارش سلامت نیوز به نقل از ایلنا، با گذشت ۹ ماه از بحران عالم­گیر کرونا در کشور، هنوز آمار دقیقی از میزان ابتلا و مرگ و میر کارگران، چه در محیط کار و چه خارج از آن، بر اثر این بیماری مهلک؛ منتشر نشده است. این در حالی ست که بخش های مختلف طبقه کارگر ایران، در معرض ابتلا و مرگ بر اثر این بیماری هستند. شواهد و اظهارت کارگران و نمایندگان آنها، نشان می دهد دولت و بخش خصوصی نیز تاکنون برنامه موثری برای جلوگیری از مرگ و میر و کاهش ابتلای کارگران به این بیماری مهلک ارائه نداده اند. این درحالی ست که کارگران برخلاف بخش های دیگر کشور، از ابتدا تاکنون در شرایط کرونا و حتی در مواقع اوج این سرایت، مجبور به کار بوده اند؛ علاوه بر این، آنها در صورت ابتلا، از حمایت چندانی نیز در بخش بهداشت و درمان نیز برخوردار نبوده اند. آسیب پذیرترین گروه؛ کارگران تولید و خدمات آمارهای جهانی نشان می دهد که به طور کلی کارگران و به خصوص کارگران کارخانه ها، نگهبانان و کارگران خدماتی در معرض بیشترین خطر ابتلا و مرگ و میر ناشی از کرونا هستند. احتمالا در کشور ما نیز کارگران خطوط تولید و خدمات، بیشترین میزان ابتلا و شاید مرگ و میر در اثر کرونا را داشته اند؛ هرچند در این خصوص هنوز گزارش رسمی و موثقی موجود نیست. حاتم شاکرمی (معاون روابط کار وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی) در خصوص اقدامات و سیاست های این وزارتخانه برای مقابله با کرونا و حفاظت از جان و سلامت نیروهای کار به ایلنا می گوید: مهمترین مشکل ما در این خصوص آن است که به راحتی نمی توانیم مشخص کنیم آیا کارگران در محیط کار به کرونا مبتلا می شوند یا در محیط بیرون از کار؟ اما به طور کلی می توانم بگویم طبق ارزیابی های ما، بیشتر ابتلا و مرگ و میر کارگران در خارج از محیط کار یعنی در مترو، سطح شهر، مراکز خرید، نانوایی ها و مواردی از این قبیل است. وی با دفاع از سیاست دولت و وزارت کار در این مدت برای حفظ سلامت کارگران، در ادامه وعده داد که در روزهای آینده آمار و ارقام دقیقی از میزان ابتلا و مرگ و میر کارگران بر اثر کرونا طی چند ماه گذشته در کشور ارائه می دهد تا زمینه برای تحلیل و بررسی کارشناسان کار و امور اجتماعی فراهم شود. اما علی اصلانی (عضو هیلات مدیره شوراهای اسلامی کار کشور) در خصوص آمار و ارقام کارگران مبتلا شده یا فوت کرده بر اثر کرونا اینطور می گوید: متاسفانه هنوز آمار و ارقام دقیقی در خصوص میزان تلفات کارگران بر اثر کرونا نداریم. آمار مرگ و میر کارگران را وزارت کار و سازمان تامین اجتماعی دارند که تاکنون و با گذشت هشت ماه از شیوع کرونا این آمار را اعلام نکرده اند. برخی فعالان کارگری نیز تاکید دارند که هنوز هیچ آمار یا حتی تخمینی از سوی مسئولین در خصوص مرگ و میر یا ابتلای کارگران به کرونا اعلام نشده است. سیدابوالفضل اشرف منصوری (رئیس هیات مدیره انجمن های صنفی ایمنی و بهداشت کشور) در خصوص ابهامات و نامشخص بودن وضعیت ابتلا و تلفات کارگران در اپیدمی کرونا به ایلنا می گوید: دلیل اینکه هیچ آمار درست و دقیقی از میزان مرگ و میر و ابتلای کارگران کشور به کرونا موجود نیست، هم به سیاست دولت و هم به تعدد منابع و مراکز اعلام آمار مرگ و میر کارگران برمی گردد که از ادارات کار تا سازمان تامین اجتماعی و پزشکی قانونی و شرکت های بیمه، متغیر و متنوع است. این یک نقطه ضعف بزرگ در تحیل وضعیت کار و کارگران کشور در دهه های اخیر است که مجال هرگونه تحلیل و توضیح را از کارشناسان کار و بهداشت شغلی سلب می کند. ابهام در خصوص آمار و ارقام تلفات و ابتلا کارگران، در حالی است که کارگران به دلیل فعالیت مداوم کاری، تورم شدید و نیز وضعیت معیشتی و شغلی بی ثبات، در معرض بیشترین خطر ابتلا به کرونا قرار دارند. به همه این دلایل، لازم است آمار و ارقام دقیق و قابل اتکایی برای بررسی وضعیت کارگران در دوره کرونا وجود داشته باشد. با این حال، کارگران و نمایندگان آنها طبق تجارب چندماه گذشته، مشاهدات و گمانه هایی را درباره کارگرانی که بیشترین ریسک ابتلا و مرگ و میر ناشی از کرونا را داشته اند، مطرح می کنند. اصلانی درباره کارگرانی که در معرض بیشترین خطر ابتلا به کرونا در ایران هستند، می گوید: کارگران حاضر در خط تولید بیشترین ریسک ابتلا به کرونا را دارند. برای مثال کارگران حاضر در کارخانه های خودروسازی و قطعات خودرو بسیار در معرض ابتلا و مرگ و میر ناشی از کرونا هستند. همچنین کارگران بخش تولید و توزیع مواد غذایی و کارگران رستوران ها و بخش خدمات، بیشترین خطر ابتلا به کرونا را دارند. گزارش هایی که این مدت از سوی کارگران به ما داده شده است، نشان می دهد یکی از مهمترین منابع ابتلای کارگران به کرونا، دستگاه های اتوماسیون، عدم رعایت فاصله مناسب، ثبت انگشتی ورود و خروج کارگران و تداوم رستوران های دسته جمعی در محیط های کار است. با توجه به مجموع این توضیحات، می توان گفت کارگرانی که در کارگاه های فشرده و در فاصله نزدیک با هم دارند و لوازم بهداشت و پیشگیری آنها سوی کارفرمایان تامین نمی شود، احتمالا پرخطرترین بخش از کارگران از نظر ابتلا، شیوع و مرگ و میر ناشی از کرونا هستند. همچنین کارگران موقت که در هراس اخراج یا ازدست دادن شغل، مجبور هستند در محیط کار حتی با وجود بیماری و ابتلا، حضور پیدا کنند، زمینه بیشتری برای ابتلا به کرونا دارند. این یعنی کارگران موقت یکی دیگر از بخش های کارگری کشور است که احتمالا مستعد ابتلا به کرونا هستند چراکه از وضعیت بی ثبات و شدیدا ناامن شغلی و معیشتی رنج می برند. راه اصلی مقابله؛ تشدید فوری نظارت بر کارفرمایان است از زمان وقوع اپیدمی کرونا، ضرورت نظارت بر کلیه کارگاه ها و به خصوص کارگاه های بخش خصوصی، از همان روزهای نخست از سوی کارشناسان بهداشت و ایمنی کار مورد تاکید قرار گرفته است. با توجه به آخرین تصمیمات ستاد مقابله با کرونا، نظارت اصلی بر رعایت بهداشت و پروتکل های بهداشتی در محیط کار و کارخانه ها برای مقابله با کرونا بر دوش وزارت بهداشت است؛ هرچند وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی نیز در این خصوص، وظایف مهمی را برعهده دارد. با این حال نگرانی اصلی فعالان و تشکل های کارگری آن است که هنوز به نظر نمی رسد اراده یا برنامه جامع و سختگیرانه ای برای برخورد با کارفرمایان متخلف در جهت التزام به رعایت پروتکل های بهداشتی و تامین وسایل بهداشتی برای کارگران وجود داشته باشد. کاظم فرج اللهی (فعال مستقل کارگری و کارشناس روابط کار) در خصوص وضعیت بهداشتی فعلی کارگاه ها در دوره کرونا به ایلنا می گوید: کیفیت و کمیت اقدامات حفاظتی و مراقبتی متاثر از سیاست های کلان دولت است. بنا بر مشاهدات و گزارش های کارگران می توان گفت کمترین اقدامات برای حفاظت از جان کارگران در مقابل کرونا صورت گرفته است. برای مثال خود من، نه تنها در کارخانه ها بلکه در بسیاری از شرکت های تجاری که حتی در حوزه پزشکی فعال هستند، مشاهده کردم که افرادی با تحصیلات بالا، در یک محیط کاری فشرده با فاصله کمتر از یک متر و در حال رفت و آمد در طبقات، در حال کار کردن هستند و هیچ بازرسی و نظارتی هم بر این فضاها صورت نمی گیرد. مدیریت چنین واحدهایی طبق قانون موظف است ماسک، دستکش، شیلد و مواد ضدعفونی کننده را به رایگان در اختیار کارگران قرار دهد؛ چراکه این تجهیزات و مواد، بخشی از لباس نیروهای کار محسوب می شود و طبق قانون، کارفرما باید آنها را تامین کند اما در اکثر موارد کارفرمایان از انجام این کار سر باز می زنند و جان کارگران را به خطر می اندازند. اصلانی نیز با تایید اظهارات فوق، در این خصوص می­ گوید: در اکثر کارگاه ها دستکش، ماسک و مواد ضدعفونی کننده از سوی کارفرمایان به کارگران تعلق نمی گیرد و این مسئله، یکی از عوامل تشدید بیماری کرونا در کل کشور و به خصوص در بین کارگران است. در کنار کارگران، کارشناسان ایمنی و بهداشت شغلی نیز اهمال کارفرمایان را درباره تامین بهداشت کارگاه ها در دوره کرونا تایید می کنند. ابوالفضل اشرف منصوری ضمن تایید این موضوع، می گوید: ما در خصوص پیشگیری و مقابله با سرایت کرونا در محیط های کاری مختلف، تقریبا اقدام مثمرثمری را شاهد نیستیم. باید در این خصوص وزارت کار و بازرسان آن به شکل دستوری و با تحکم وارد کارگاه ها شوند و به شکل شدیدا سختگیرانه، بر آنها نظارت کنند؛ چون پای جان کارگران وسط است. اما در خصوص دلیل امتناع کارفرمایان از تامین تجهیزات لازم بهداشتی برای کارگران در مقابله با کرونا، کاظم فرج اللهی به عنوان کارشناس روابط کار می گوید: این تخلف کارفرمایان دو دلیل عمده دارد. نخست اینکه غالب آنها فاقد دیدگاه درستی درباره لزوم توجه به بهداشت و مراقبت از جان کارگران در مقابل کرونا هستند. دوم اینکه کارفرمایان به هر شکلی به دنبال کاهش هزینه ها هستند تا بتوانند سود بیشتری به دست بیاورند؛ حتی به قیمت جان کارگران. شاکرمی به عنوان یکی از مقام مسئول برای اجرای سیاست های مقابله با کرونا در محیط کار می گوید: در این چند ماه کرونایی، سعی کردیم با همکاری کارفرمایان، کارگران، ادارات کار، سازمان تامین اجتماعی و دیگر نهادها، کمیته ای فرهنگی و اجتماعی را برای آموزش کارفرمایان برای رعایت فاصله گذاری اجتماعی و تامین تجهیزات بهداشتی کارگران تشکیل دهیم. همچنین در استان ها و در اکثر کارگاه ها به کارگران در این خصوص آموزش داده ایم. لازم است بدانید که در دوره کرونا، میزان بازرسی های کار ما و نظارت بر مسائل مراقبتی و بهداشتی در کارگاه ها دو برابر شده است. به هرحال اولویت اصلی و مرکزی وزارت کار در دوره کرونا، حفاظت و تامین سلامت جانی کارگران است و همچنان این سیاست ها را تقویت خواهیم کرد. مسلما این نظارت ها و بازرسی ها باید بیشتر شود. ما همچنان به این نظارت ها و بازرسی ها ادامه خواهیم داد. به رغم اظهارات معاون وزارت کار، آنطور که نمایندگان کارگری و کارشناسان کار می گویند اقدامات مقابله ای و مراقبتی برای جلوگیری از ابتلا و سرایت کارگران به کرونا در محیط کار هنوز وضعیت خوبی ندارد و نیاز به تشدید نظارت و بازرسی برای مراقبت از جان کارگران در مقابل کرونا وجود دارد. در کنار محیط کار، مسئله عدم دستمزد کافی نیز بر میزان مراقبت و بهداشت شخصی کارگران و نزدیکانشان در خارج از محیط کار به شدت اثرگذار است. در شرایطی که در آخرین تخمین ها، خط فقر در تهران حدود ۱۰ میلیون تومان ارزیابی شده است، حداقل دستمزد حدودا دو میلیون و هفتصد هزارتومانی کارگران، فاصله بسیار زیادی حتی با خط فقر دارد و این موضوع بر میزان دسترسی آنها و خانواده هایشان به مواد بهداشتی و مراقبتی، اثر منفی گذاشته است. کارگران در خطر ابتلا و مرگ روزافزون هستند با توجه به تصویر موجود از وضعیت مرگ و میر کارگران در اثر کرونا، به نظر می رسد چشم انداز پیش رو برای تامین سلامت کارگران، چه در بخش ابتلا و سرایت و چه در حوزه میزان مرگ و میر ناشی از کرونا در هاله ای از ابهام قرار دارد. ابوالفضل اشرف منصوری یکی از راه های فوری بهبود وضعیت کارگران و کاهش نگرانی ها در چشم انداز پیش رو در ماه های آینده را تقویت اتکا به ماده ۹۱ قانون کار می داند و می گوید: طبق ماده ۹۱ قانون کار، کارفرما باید کلیه تجهیزات ایمنی و بهداشتی را برای کارگران شاغل در کارگاه فراهم کند. اگر کارفرما فضا و تجهیزات لازم را برای کارگر فراهم کرد، آن زمان آموزش کارگران نیز موثر خواهد بود و حتی در صورت عدم رعایت موارد بهداشتی، می توان آنها را به کمیته اضباطی فراخواند. به عبارت دیگر، در گام اول، باید کارفرما تجهیزات بهداشتی فردی و جمعی لازم را برای کارگران در مقابله با کرونا را فراهم کند. در گام دوم، باید به کارفرمایان و کارگران، آموزش های لازم را ارائه داد. در گام سوم، اگر کارگر این موارد را رعایت نکرد، بتوان با آن طبق دستورالعمل برخورد کرد. با این اوصاف، به نظر می رسد شرط تامین سلامت و مراقبت از جان کارگران در دوره کرونا، تشدید نظارت و بازرسی بر کارفرمایان است تا مواد و موارد لازم بهداشت جمعی و فردی را برای کارگران تهیه کنند. این مواد از قبیل ماسک، دستکش، محلول های ضدعفونی و غیره، بعضا فردی هستند اما در برخی موارد، اقدامات جمعی نیز لازم است مثلا لزوم ایجاد فضای لازم در جهت فاصله گذرای اجتماعی در محیط کار. این در حالی است که طبق اظهارنظر کارگران، هنوز در بسیاری از کارگاه ها و به ویژه در بخش خصوصی ازجمله رستوران های جمعی و غذاخوری های سراسری شرایطی برای کارگران وجود دارد که می تواند موارد ابتلا و مرگ و میر کارگران را افزایش دهد. آنطور که از اظهارات کارشناسان بهداشتی و روابط کار برمی آید، لازم است در این خصوص نهادهای ناظر از قبیل وزارت بهداشت و وزارت کار، اقدامات ضربتی و دستوری را در محیط های کار و برای نظارت بر کارفرمایان متخلف در اولویت قرار دهند. در غیر این صورت، کرونا قربانیان بیشتری را از کارگران خواهد گرفت؛ کارگرانی که این روزها از ابعاد مختلف دستمزدی، ثبات شغلی، بیمه بیکاری مشکلات فراوانی دارند و حالا مسئله جان و سلامت جسمی آنها نیز با شروع پاییز و سپس فصل سرما، در خطر به مراتب بیشتری قرار خواهد گرفت.