چرا مغز ما این قدر با کووید ۱۹ مساله دارد؟

سلامت نیوز: در شش هفت ماه اخیر، یعنی درست از زمانی که کرونا وارد ادبیات رسانه ای جهان شده، تغییرات زیادی در جوانب مختلف زندگی بشری حاصل آمده است. در حقیقت می توان سخن آن دسته از تحلیلگرانی را که باور دارند دنیا و تاریخ بشر را به سهولت می توان به دو دوره قبل و بعد از کرونا تقسیم کرد، منطقی و درست ارزیابی کرد. در این بین کسانی هم باور دارند هنوز ابعاد و گستره تاثیرات کرونا بر زندگی های مردمان جهان کاملا مشخص نشده و درک و فهم این بعد از تبعات کرونا نیازمند گذر زمان است. با این حال به رغم تمامی این تاثیرات محسوس و ملموس، به نظر می رسد که انسان ها از درک جوانب گوناگون تاثیرگذاری این ویروس بر زندگی ، و حتی درک مسایل مربوط به این ویروس ناتوان هستند و تمام مسایل مرتبط با آن را با نوعی ابهام نظاره می کنند. به گزارش سلامت نیوز به نقل از شفقنا از سی ان ان؛ ویروس کرونا با هر نگاهی و از هر زاویه ای یک ویروس مخرب است. ویروسی که در قیاس با ویروس های گذشته روش های جدیدی برای شیوع دارد و نیز میزان شیوعش هم متفاوت است و در اندک زمانی می تواند هزاران نفر را مبتلا کند. همه گیری کرونا در شرایطی اتفاق افتاد که دنیا هنوز برای برخورد با آن آماده نبود؛ هم از نظر زیرساختی و هم از جانب رهبری سیاسی- که تقریبا در هیچ جای دنیا نمی دانست این بحران را چگونه مدیریت کند. به خصوص که ویروس کرونا شباهتی به دیگر ویروس های پیش از خود ندارد و از ابعاد مختلف، پدیده ای به مراتب مخرب تر است. به ویژه به دلیل شیوه های جدید و رنگارنگ شیوع، که در اندک زمانی می تواند هزاران نفر را مبتلا کند. کرونا هم مانند ویروس ها و بیماری ها و بحران های پیش از خود بیشتر در میان گروهی که از نظر اقتصادی ضعیف تر و آسیب پذیرترند، شیوع بیشتر و عمیق تری داشته و این را جز با توجه به نابرابری های اقتصادی- اجتماعی نمی توان تحلیل کرد. مهم تر از این تحلیل جامعه شناختی، اما، تحلیل واکنش های مغز و روان انسان به این پدیده آسیب رسان است که قابل توجه جلوه می کند. به عبارت بهتر با تمام خسارات و آسیب هایی که آشکارا انسان از کرونا دیده، اما به نظر می رسد به واسطه ابهام موجود در کرونا و عواقب و تبعاتش، ساختار مغزی انسان در تحلیل و شناخت و مدیریت این ویروس ناتوان است. البته باید به این نکته توجه داشت که ابهام به معنای خطر و ریسک نیست. ابهام یعنی کسی بین انتخاب دو در متفاوت مردد باشد- که پشت یکی از درها یک جایزه خوب است و پشت آن یکی در، عده ای اراذل و اوباش که منتظرند کسی در را باز کند تا از خجالتش درآیند. می بینید که در این مساله نوعی ریسک و خطر حساب شده حاکم است. این وضعیت، “ابهام” است. مطالعه علمی تفاوت میان ریسک و ابهام این نتیجه را در پی دارد که در قالب ریسک، شانس پیروزی و شکست یکسان است، اما با این که در چهارچوب وضعیت های مبهم نیز احتمال موفقیت و شکست وجود دارد، اما این احتمال از یک تا ۹۹ درصد متغیر است. در حقیقت در وضعیت مبهم احتمال و امکان موفقیت مبهم است و نمی توان آن را پیش بینی کرد یا با دقت سنجید. این باعث می شود مردم از شرایط و وضعیت های مبهم متنفر باشند، چرا که در وضعیت مبهم، در قیاس با موقعیت های ریسکی اختیار و شناخت کمتری دارند. موضوعی که البته منحصر به انسان نیست و حتی شامپانزده ها و میمون ها هم از موقعیت های مبهم فراری هستند. انسان در موقعیت های ریسکی بخش های مرتبط با ریسک را در مغزش فعال می کند- که این بخش ها ساختارهای تصمیم سازی را تحریک و فعال می کنند. چنین می شود که در پایان آن روند، در صورت حصول به یک نتیجه خوب، احساس و شادمانی دریافت یک جایزه سراغ انسان می آید. اما در یک وضعیت مبهم، بخش های مرتبط با تنفر و اضطراب در ذهن انسان تحریک و فعال می شوند، و بنابراین حتی اگر هم این وضعیت مثل مورد سابق به یک نتیجه خوب ختم شود، تنها اتفاقی که می افتد این است که از هراس و وحشتی که آن وضعیت مبهم به وجود آورده بود، کاسته می شود. در حقیقت چنین می توان گفت که شرایط ریسکی در قیاس با وضعیت مبهم مغز انسان را به مراتب کمتر به خود درگیر می کند. پاندمی کرونا نیز با پرسش های پرشماری که در خود دارد، برای بخش اعظمی از انسان های روی کره خاکی یک وضعیت مبهم به وجود آورده است. در حقیقت پرسش ها بی شمارند: روش های انتقال و شیوع، بیشترین میزان از این پرسش ها و ابهامات را شامل است: آیا کرونا از طریق هوا منتقل می شود؟ یعنی بر فرض رعایت فاصله گذاری اجتماعی، آیا کرونا می تواند انسان را مبتلا کند؟ پاسخ این پرسش هنوز معلوم نیست. این که آیا می توان به راهی برای درمان کرونا امید بست؛ یا حتی به طور مشخص تر آیا می توان به تولید واکسن کرونا امید بست، و این که این واکسن ممکن است تا چه زمانی به بازار بیاید؛ نیز معلوم نیست. تا چه هنگامی نجات یافتگان از ویروس کرونا، آنتی بادی های این ویروس را تولید می کنند؛ نیز معلوم نیست و به قول کارشنالسان پزشکی و بهداشتی پژوهشگران هنوز در مراحل ابتدایی فهم این مساله هستند. در حقیقت پرسش ها پایان ناپذیرند و پاسخ های دقیق انگشت شمار: آیا موج های بعدی کرونا در راه است؟ آیا موج زمستان امسال، فاجعه ای بزرگتر را خلق خواهد کرد؟ چگونه ویروس کرونا توانسته جوانان را هم مبتلا کرده و باعث مرگشان شود؟ هیچ کدام از این پرسش ها پاسخ روشنی ندارند. در مواجهه با پدیده های ترسناک زندگی برای انسان ها تبدیل می شود به یک دوراهی همیشگی- که آیا باید نیمه پر لیوان را دید یا نیمه خالی آن را؟ این شرایط می تواند با خود اضطراب فراوانی به همراه داشته باشد. اما کسانی هم هستند که با تفکر درباره راه های موجود برای غلبه بر این پدیده هراسناک و در واقع با مشاهده جنبه های مثبت و امیدبخش ماجرا به احساس امنیت بیشتری می رسند و این مدیون و مرهون کنترل ذهنی شان است. به عبارتی بهتر اگر انسان در وضعیتی چنین مبهم بتواند کنترل ذهنی خود را از دست نداده و خود را اسیر دست و پا بسته کرونا تصور نکند، بی تردید خواهد توانست از نومیدی و استرس رها شود، در حالی که فرجام تسلیم به بدبینی و ابهام غرق شدن زیر سیلی از ناامیدی و اضطراب خواهد بود.