غیر متخصص‌ها در راه تدریس دروس تخصصی

سلامت نیوز:در شرایطی که یکی از مهم ترین آسیب های نظام آموزش و پرورش در نگاه کارشناسان و حتی مدیران این نهاد، جذب غیرتخصصی معلمان طی سالیان گذشته بوده، برخی ضوابط سؤال برانگیز در آزمون استخدامی اخیر معلمان، افکار عمومی را یک بار دیگر نسبت به شایسته گزینی و تخصص گرایی در فرایند جذب معلمان دچار ابهام و شائبه کرده است. به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه همشهری ،ماجرا از آنجا شروع شد که داوطلبان استخدام هنگام ثبت نام در این آزمون مشاهده کردند که مدرک سطح 2و 3حوزه های علمیه، برای احراز شغل معلمی زبان و ادبیات فارسی، همسنگ با مدرک دانشگاهی زبان و ادبیات فارسی قلمداد شده است. برخی داوطلبان این مسئله را در شبکه های اجتماعی منتشر کردند تا جریانی انتقادی در میان کاربران علیه وزارت آموزش و پرورش شکل بگیرد. ازجمله عوامل تأثیرگذار در تقویت این موج، بیانیه انجمن علمی زبان و ادبیات فارسی بود که ضوابط استخدام در رشته زبان و ادبیات را به باد انتقاد گرفته بود. این انجمن در بیانیه خود، اقدام آموزش و پرورش را سندی بر مظلومیت تخصص در این نهاد برشمرده و از مدیران آن پرسیده بود چگونه برای دبیری فارسی، کسی که ۲۰۰ واحد درسی گذرانده ، با کسانی که درس های تخصصی رشته زبان فارسی را نخوانده اند برابر است؟ انتقادات از نگاه غیرتخصصی آموزش و پرورش در جذب معلم درحالی بیان می شود که این مسئله پیش از این از سوی مدیران خود این نهاد هم به عنوان یکی از آسیب های مهم مورد اشاره قرار گرفته است. به عنوان مثال در سال 1394که تنها 2سال از عمر مسئولیت دولت تدبیر و امید گذشته بود، محمد دیمه ور، معاون وقت آموزش ابتدایی وزارتخانه در کارگروه مدل تحول در آموزش بر مبنای سند تحول بنیادین، اعلام کرد: از میان 43هزار معلم استخدام شده در 5سال گذشته (از 87تا 92)، بیش از 28هزار نفر با رشته های غیرمرتبط مشغول به کار هستند و لازم است در زمینه ضوابط استخدام، کار ویژه ای صورت بگیرد. حرف وحدیث ها درباره آزمون استخدامی اخیر معلمان نشان می دهد، این کار ویژه هنوز صورت نگرفته و مدیران نهاد آموزش در کشور، در 5سالی که از این سخنرانی گذشته، هنوز نتوانسته اند نگاه غیرتخصصی حاکم بر فرایند و ساختار جذب نیرو در این نهاد را اصلاح و راه را برای شایسته گزینی و تخصص گرایی باز کنند.این البته نخستین بار نیست که صحبت از حضور فارغ التحصیلان حوزه در مدارس می شود. پیش از این در دولت محمود احمدی نژاد، یک بار از توافقی برای واگذاری 40هزار مدرسه به حوزه های علمیه سخن گفته شد که در آن زمان انتقادات فراوانی را در پی داشت. مدیران آموزش و پرورش البته پس از اوج گرفتن انتقادات، از اصلاح تفاهمنامه با حوزه علمیه خبر داده و اعلام کردند، نه مالکیت مدارس مورد نظر که اداره آنها به حوزه علمیه واگذار خواهد شد. این موضوع اگرچه با تداوم انتقادات کارشناسان و افکار عمومی منتفی شد، اما در سال های بعد، متولیان 2نهاد حوزه و آموزش و پرورش گام های دیگری را برای همکاری برداشتند؛ از آن جمله اینکه بر مبنای مصوبات ستاد همکاری های حوزه علمیه و آموزش و پرورش، از سال 1397مرکزی به نام مرکز تربیت مبلغ معلم در ساختار حوزه علمیه تاسیس شده است که رسالت آن تربیت طلاب برای تصدی شغل معلمی در ساختار آموزش و پرورش است. چه کسی گفته فیزیک و شیمی تخصص می خواهد اما ادبیات نه؟ انتقاد به جذب غیرتخصصی معلمان ادبیات در آموزش و پرورش البته منحصر به کاربران شبکه های اجتماعی یا انجمن علمی زبان و ادبیات فارسی نماند و چهره های ادبی نیز به این اتفاق واکنش نشان دادند. اسماعیل امینی، شاعر طنزپرداز و پژوهشگر ادبی در این باره گفت: انتقاد ما به طلاب نیست، صحبت از اهمیت مدرک تحصیلی است. بسیاری از دوستان و همکاران ما تحصیل کرده حوزه علمیه هستند، اما بعد به دانشگاه رفتند و در یک رشته درس خواندند. مسئله ما درباره مدرک تحصیلی است.به زعم امینی، همانطور که بازگویی مسائل شرعی به مردم یک امر تخصصی است و نمی توان آن را به کسانی که مدرک ادبیات دارند، سپرد، تدریس ادبیات نیز یک رشته تخصصی است و نمی توان آن را از کسانی که فاقد آموزش تخصصی در این حوزه هستند، انتظار داشت. این نویسنده و پژوهشگر ادبی، از نگاه غیرتخصصی مدیران آموزش و پرورش و مدارس به تدریس ادبیات گلایه و تأکید می کند: چرا فکر می کنیم رشته های دیگر مثل شیمی و ریاضی تخصص می خواهد، اما ادبیات نمی خواهد و هر کسی می تواند درس بدهد؟ چرا وقتی حتی معلم این درس غایب است، کارمند اداری را برای تدریس به کلاس می فرستند. من خودم شاهد بودم که خدمتکار کلاس ادبیات را اداره کرده است. ادبیات هم تخصص است. آدمی بوده که لیسانس عکاسی داشت، ولی استاد ادبیات بود؛ چراکه ترفندهای کنکور را بلد بود. امینی البته تسری پیدا کردن نگاه مدرک محور در حوزه های علمیه را نیز آفت می داند و معتقد است: اگر حوزه علمیه تبدیل شود به جایی که برای استخدام شدن در دستگاه ها مدرک می دهد، درنهایت خودش ضرر می کند. حوزه علمیه محل تربیت شاگردان امام باقر و امام صادق(ع) است؛ کسانی که از زندگی گذشته و خودشان را وقف ترویج معارف اهل بیت(ع) کرده اند. وصل کردن معارف حوزه به امتیازات اداری و استخدامی اشتباه است. درس ادبیات رنجور است، رنجورترش نکنید! علیرضا فتاح هم که معلم زبان و ادبیات فارسی در مدارس تهران است، در گفت وگو با همشهری تدریس زبان و ادبیات فارسی از سوی طلاب را زمینه ساز آسیب به دانش آموزان و حتی خود طلاب می داند و معتقد است، با این روند، درس ادبیات رنجورتر از اینکه امروز هست، خواهد شد.او ضمن انتقاد از نگاه حاکم بر گزینش معلمان ادبیات در مدارس، بر نامناسب بودن وضع فعلی این درس در مدارس نیز تأکید دارد: تصور نکنید که الان هم معلمان ادبیات همه درس این رشته را در دانشگاه خوانده اند. امروز معلم ادبیات کسی است که عربی خوانده، جامعه شناسی خوانده، ریاضی و اقتصاد خوانده و... . من احساس می کنم خطاهای مشخصی در این استخدام ها وجود دارد. این روند بسیار عجیب و غریب است و هیچ توجیهی ندارد. این دانش آموخته ادبیات که سابقه تدریس دروس مرتبط به حوزویان را نیز در کارنامه دارد، درباره میزان تحصیل دروس مرتبط با ادبیات در حوزه های علمیه، به همشهری می گوید: درسی تحت عنوان نگارش و ویرایش زبان فارسی برخی حوزه ها در پایه یک یا دو دارند. رایج ترین کتابی هم که آنجا تدریس می شود از جواد محدثی است. نکته مهم این است که این درس در برنامه تحصیلی طلاب عملا حاشیه ای و فرعی است و ریشه آن نیز نه ضرورت یادگیری ادبیات، بلکه به این تفکر شهیدبهشتی در اداره مدرسه حقانی برمی گردد که معتقد بودند طلبه باید خوش قلم و خوش بیان باشد. تمرکز این درس هم بیشتر به درست نویسی و مقاله نویسی است و گستره وسیعی از مباحث ادبی که برای تدریس ادبیات در مدارس لازم است، در آن وجود ندارد. آموزش و پرورش چه می گوید؟ برای پیگیری انتقادات به جذب معلمان ادبیات در آزمون استخدامی آموزش و پرورش، سراغ علیرضا حاجیان زاده، دبیر ستاد همکاری های حوزه و آموزش و پرورش رفتیم. او با بیان اینکه اتفاق موردنظر تصمیم آموزش و پرورش نبوده، مسئولیت آن را به سازمان امور استخدامی حواله می کند؛ این یک روالی است که سازمان استخدامی کشور مشخص می کند که چه افرادی در چه رشته هایی می توانند شرکت کنند. آنها رشته هایی که متناسب با آنچه در حوزه تدریس می شود را تصویب کردند. او البته غیرمتخصص بودن حوزویان برای تدریس ادبیات را رد می کند و معتقد است حوزه رشته های تخصصی مختلفی دارد و اینگونه نیست که طلاب با ادبیات بیگانه باشند؛ با این حال ما اطلاع نداریم که دقیقا چه رشته هایی در حوزه تدریس می شود، اما از آنها خواسته ایم که توضیحات شان را در این باره به ما ارسال کنند. دبیر ستاد همکاری حوزه و آموزش و پرورش، ضمن اعلام بی اطلاعی ازکم وکیف استخدام نیروی حوزوی برای تدریس ادبیات، تأکید می کند که پیشنهاد این مسئله نه از سوی آموزش و پرورش که از سوی حوزه بوده است. او تأکید می کند که تازه پنجشنبه گذشته از این مسئله مطلع شده و هنوز اطلاعاتش از این مسئله کامل نیست. برنامه 5ساله برای تعمیق همکاری حوزه و آموزش و پرورش ابراز بی اطلاعی حاجیان زاده از فرایند جذب طلاب برای تدریس ادبیات درحالی است که او دوم شهریور ماه سال جاری در گفت وگو با ایسنا، اعلام کرده بود: زمینه شرکت طلاب در آزمون استخدامی ماده ۲۸ اساسنامه دانشگاه فرهنگیان از 3رشته به ۸ رشته -که یکی از آنها زبان و ادبیات فارسی است- ارتقا یافته و در سال تحصیلی جاری بیش از ۱۲ هزار طلبه در آزمون شرکت و درنهایت تعداد ۴۴۳ نفر از این طریق جذب آموزش و پرورش می شوند. او همچنین تأکید کرده که در جلسات کارشناسی امکان به کارگیری حدود ۳ هزار روحانی برای تدریس در مدارس آموزش و پرورش فراهم شده است و ابراز امیدواری کرده است که در سال تحصیلی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ بخشی از افراد که عمدتا در روستاها و مناطق کمتر توسعه یافته حضور دارند به بدنه آموزش و پرورش بپیوندند. حاجیان زاده همچنین در مصاحبه مذکور، از برنامه 5ساله خبر داده که در سال 98برای همکاری حوزه و آموزش و پرورش مصوب و در سال تحصیلی ۹۹-۹۸ نخستین برش سالانه آن جهت اجرا به بخش های ذیربط حوزه های علمیه و آموزش وپرورش ابلاغ شده است. این برنامه دارای ۵ عنوان کلی و ۵۲ زیرفعالیت است و به موجب آن تا کنون 8مدرسه علوم معارف اسلامی توسط حوزه علمیه ایجاد شده است. دبیر ستاد همکاری حوزه و آموزش و پرورش در مصاحبه یک ماه پیش خود تأکید کرده که ۴۵۰۰ نفر از نیروهای شاغل در آموزش و پرورش با مدرک تحصیلات حوزوی به عنوان معلم رسمی فعالیت دارند که این نشان می دهد، استخدام طلاب در آموزش و پرورش امر جدیدی نیست و در سنوات گذشته نیز سابقه داشته است. او همچنین از به وجود آمدن امکان جذب طلاب برای تدریس در 8رشته خبر داده، اما اشاره ای به نام این رشته ها نکرده بود. در جست وجو برای یافتن عناوین این 8رشته، به یک مصاحبه از حجت الاسلام نبوی، معاون فرهنگی تبلیغی حوزه های علمیه و عضو ستاد همکاری حوزه و آموزش و پرورش برمی خوریم. او پارسال در یک گفت وگوی رسانه ای اعلام کرده بود که طلاب با پیگیری های به عمل آمده از سوی ستاد همکاری حوزه و آموزش و پرورش و مرکز تربیت مبلغ معلم، می توانند در رشته هایی همچون دبیری عربی، مربی امور تربیتی، دبیری معارف اسلامی، آموزگاری ابتدایی، دبیری ادبیات فارسی، دبیری علوم اجتماعی، دبیری تاریخ و دبیری فلسفه در آزمون استخدامی آموزش و پرورش شرکت کنند. این مسئله از آنجا حائز اهمیت است که از میان رشته هایی که نبوی به آنها اشاره کرده، صرفا ادبیات مورد توجه افکار عمومی واقع شده، اما سایر رشته ها عملا مکتوم مانده اند. اگرچه دانش آموختگان حوزه های علمیه پیش از این هم دروسی همچون عربی یا معارف اسلامی و علوم تربیتی را در مدارس تدریس می کرده اند، اما دروس دیگر همچون علوم اجتماعی، تاریخ، آموزگاری ابتدایی و حتی فلسفه ماهیتا تفاوتی با زبان و ادبیات فارسی ندارند و تدریس آنها امری کاملا تخصصی به شمار می آید.