راهکار‌هایی برای کاهش قتل‌های ناموسی

سلامت نیوز:قتل های ناموسی به عنوان یکی از آسیب های اجتماعی از جمله پدیده هایی است که در جوامع مختلف و بیشتر مردسالار دیده می شودو متأسفانه در کشور ما هم به دلایل و اشکال متفاوت هرازگاهی شاهد چنین قتل هایی هستیم در این خصوص می توان به حادثه تلخ و دردناک دختر14 ساله طالشی اشاره کرد که به دلایل ناموسی توسط پدرش به قتل رسید. به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه ایران ،در این زمینه اخیراً نشستی به همت گروه تخصصی صلح انجمن جامعه شناسی ایران با محوریت موضوع قتل های ناموسی و با حضور جمعی از جامعه شناسان برگزار شد تا دلایل و چرایی تعدد این پدیده را در کشور بررسی کرده و راهکارهایی برای کاهش آن پیدا کنند.به گزارش ایران ، دکتر حسن امیدوار مدیر گروه جامعه شناسی صلح انجمن جامعه شناسی ایران با اشاره به اینکه پدیده قتل های ناموسی اشکال خاصی از خشونت های خانوادگی است، می گوید: این پدیده شامل کلیه سطوح خشونت و در نهایت بالاترین سطح خشونت، یعنی قتل است. پدیده قتل های ناموسی تحریک کننده احساسات جامعه و نقض کننده سلامت اجتماعی است، زیرا غالباً منجر به تشدید خشونت و پیامدهای منفی فرهنگی در جامعه می شود که روح جامعه را می آزارد و بدین ترتیب سلامت، بهزیستی و صلح اجتماعی را کاهش می دهد، به نظر می رسد این پدیده همیشه مورد توجه سیستماتیک قرار نگرفته است و عملکرد متولیان فرهنگی کشور نیز در تولید عشق و پیرایش خشونت و نفرت در خانه و جامعه ضعیف، شکننده و متناسب با شرایط جهانی شدن جامعه نیست. به گفته او، پدیده قتل های ناموسی ریشه خود را در جهل می یابد که فقط با دانش می توان آن را برطرف کرد. آلبیون اسمال و لستر وارد (جامعه شناس)، معتقد بودند که تنها علوم اجتماعی می تواند انسان را با اوضاع جامعه جدید همساز کرده و تحولات منظمی را ایجاد کند، بدون شک وظیفه جامعه شناسی، رمزگشایی شیوه های مختلف خشونت های سازمانی به صورت رسمی و غیر رسمی است تا روند انتقال جامعه از خشونت به صلح و آرامش فراهم شود. ورود نهادهای مسئول از مشاوره تا صدور حکم شهلا اعزازی جامعه شناس هم با اشاره به اینکه بازتاب نظارت زنان در عرصه عمومی و همچنین ناامنی اجتماعی به ایجاد یا افزایش مردسالاری در عرصه عمومی ختم می شود، می گوید: بعضی از مردها در مقابل رفتار نامناسب زنان در نتیجه فشار اطرافیان و تشویق یا سکوت جامعه دست به مجازات زنان زده تا مردانگی خود را ثابت کنند. متأسفانه در حال حاضر پدیده قتل های ناموسی به طرز عجیبی افزایش یافته است، البته این پدیده در قدیم هم وجود داشت و امروز به دلیل گسترش رسانه های مجازی، اخبار بیشتری از این پدیده در معرض اطلاع عموم قرار گرفته است، در این خصوص مسئولین سعی کردند دست به ایجاد خانه های امن بزنند، هر چند که این خانه ها پیش از این هم وجود داشتند، اما این نکته را هم باید در نظر داشته باشیم که این خانه ها برای اسکان کودکان مناسب نیستند چراکه کودکان موجوداتی هستند که به دلایل مختلف به والدین خود وابسته هستند. خانه های امن برای زنان می تواند کمک کننده و کارآمد باشد، زیرا آنها حق انتخاب دارند اما کودکان در این رابطه باید تحت نظارت و مسئولیت سازمان های مختلف کشور باشند تا بتوانند حمایت های لازم را دریافت کنند.به گفته این جامعه شناس با در نظر گرفتن ابعاد فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و... مردسالاری در عرصه عمومی وجود دارد، جامعه ما مانند برخی جوامع دیگر جامعه ای مردسالار است، یعنی گروهی از مردان بر زندگی زنان اعمال نظارت می کنند، بدین معنا که مردان مشخص می کنند، زنان چه بپوشند، چگونه رفتار کنند و چه کارهایی را انجام دهند. البته در جامعه زنانی هستند که قواعد و دستورات درخواست شده توسط مردان را زیر پا می گذارند و نوعی سرپیچی از الگوی مردانگی صورت می گیرد و این گونه به نظر می رسد که زنان به مردانگی آنها آسیب می زنند، همین امر سبب می شود که مردان دست به آزار و تهدید زنان بزنند و نکته مهم این است که در این حوزه فقط زن نیست که تحقیر می شود بلکه مرد نیز به دلیل نداشتن نظارت کامل بر زن، در جامعه تحقیر خواهد شد؛ در این میان در برخی خانواده ها باید و نباید ها به دخترها به صورت بشدت دستوری است و وقتی رفتار زن یا دختر در چنین خانواده هایی از نظر مردان نامتعارف باشد و قضیه در بین دوستان، همسایگان و افراد خانواده هم علنی شده باشد و مردانگی مرد، شکست خورده به نظر برسد، برای تثبیت قدرت و مردانگی خود مجبور می شود، دست به مجازات زن یا دختر خود بزند.اعزازی در ادامه اظهار می دارد: بدون درنظر گرفتن اینکه عمل زن درست بوده یا غلط باید سازمان هایی از سطح مشاوره تا سطوح بالا مانند دادگاه در موارد اینچنینی وارد عمل شوند و این طور نباشد که پدر یا هر مردی در حکم یک تصمیم گیرنده، یک وکیل یا یک قاضی اعمال مجازات در خانواده داشته باشد. بحث ستمگری جنسیتی مطرح است احمد بخارایی هم با بیان اینکه مسأله زنان در ایران فراتر از تفاوت جنسیتی و نابرابری جنسیتی است، توضیح داد: شاهد یک نوع ستمگری جنسیتی هستیم که ریشه آن در الگوهای فرهنگی است. در این حوزه برای رفع بی عدالتی نسبت به زنان با موانع ساختاری از نوع ارزشی مواجه هستیم. در خصوص قتل های ناموسی ایجاد رابطه با جنس مخالف عامل قتل است و این قضیه به مفهوم شرف از تاریخ دور تا امروز بازمی گردد. داستان شرف از قوانین حمورابی یعنی ۳۴۰۰ سال پیش مطرح شده و تا امروز در جامعه ما هم دیده می شود و این چنین است که امروز نظام مردسالارانه خود را توجیه می کند تا دست به قتل ناموسی بزند. به گفته این جامعه شناس، به لحاظ آماری ۲۰ هزار قتل ناموسی در سال در دنیا اتفاق می افتد و بنابر آمارهای موجود در کشور ما ۲۰ درصد کل قتل ها ناموسی هستند و ۵۰ درصد قتل های خانوادگی به مسائل ناموسی مربوط می شود و تقریباً در هر ۱۰۰ هزار نفر در ایران ۲۵ صدم اختصاص به قتل های ناموسی دارد. لذا درخصوص قتل های ناموسی می توان گفت که ارزش و فرهنگ علت های اصلی بروز چنین قتل هایی هستند، در این میان قوانین هم بشدت دچار نقص هستند و ریشه ۳ هزار ساله تعصب مردانه سبب می شود که مرد دست به قتل ناموسی بزند و بعد از آن هم با تفاسیر مختلف قانونی حکم بر برائت او داده می شود، اما در واقع چه باید کرد؟ بخارایی می افزاید: وقتی می خواهیم یک پدیده اجتماعی را زیر ذره بین بگذاریم، باید سازمان یافته و با کمترین هزینه به نتایج مورد نظر آن دست پیدا کنیم. در جوامع مختلف در این حوزه جنبش های متعددی در کل دنیا شکل گرفتند که با یکدیگر نیز متفاوت بودند اما در جامعه ما باید بحث ستمگری جنسیتی را مد نظر داشته باشیم و جنبش ها به این سمت پیش بروند. مهمترین علل قتل های ناموسی حسن محدثی هم در این نشست درباره دلایل قتل های ناموسی می گوید: متأسفانه جامعه شناسی خانواده در ایران عملاً بی خاصیت بوده به نوعی که در حد کلی گویی متوقف شده یا آرای غربیان را در این مسأله مطرح کرده، بدون اینکه توانسته باشد به مسائل خانواده ایرانی بپردازد و راه حل دهد. برای حل هر مسأله ای باید جامعه شناسان زنجیره ای از علل را مطرح کنند.به اعتقاد این جامعه شناس، قتل های ناموسی در زمینه اجتماعی سنتی با دو ویژگی فرهنگ پدرسالار و نظارت خویشاوندی نیرومند رخ می دهد. علل بعید قتل های ناموسی عبارت است از نگرش مالکانه مردان نسبت به زنان و تقابل بین ارزش های اجتماعی مقدس واجد ضمانت اجرایی نیرومند با امیال و خواسته های فردی. متغیرهای قریب قتل های ناموسی هم شامل فرآیند محاسبه گری و برنامه ریزی برای مواجهه با فرد متهم به رفتار ضد ارزشی و نیز هزینه اجتماعی و قانونی پایین قتل است.او در ادامه می افزاید: در پدیده قتل های ناموسی، نگرش مالکانه مردان نسبت به زنان دیده می شود و در این خصوص زن کاملاً تحت سیطره مرد قرار می گیرد و در بسیاری از موارد در خصوص تصمیم گیری با زنی که تمرد کرده، مردان و زنان فامیل هم نقش آفرینی می کنند و با فردی که به قولی مقدسات ارزشمند خانواده را زیر سؤال برده به بدترین شکل ممکن برخورد می کنند. در این میان سعی می کنند که هزینه اجتماعی این تنبیه نیز پایین باشد و به دنبال راهی هستند که کمترین هزینه را داشته باشد. اگر در فرآیند محاسبه، افراد به این نتیجه برسند که قتل ناموسی کمترین هزینه را دارد، همین کار انجام می شود؛ بنابراین نخستین اقدامی که می توان برای کاهش این قبیل قتل ها انجام داد، بالابردن هزینه های قتل ناموسی است، به عنوان مثال افزایش میزان مجازات در این زمینه می تواند بسیار کارآمد و مؤثر باشد و تا اندازه زیادی سبب کاهش آمار قتل های ناموسی شود، البته در کنار آن تغییر نگرش و بهبود فرهنگ هم می تواند گام مؤثری در این عرصه باشد.