اولین تغییرات پوستی که در پیری اتفاق می‌افتد، چیست؟

سلامت نیوز-* دکتر محمد علی نیلفروش زاده: هیچ فردی نمی تواند جلوی روند پیرشدن بدن را بگیرد و به عبارتی نمی تواند همیشه جوان بماند. به تدریج و با افزایش سن، اندام های مختلف بدن دچار تغییراتی می شود و قابلیت های آنها تغییر می کند که منجر به پیری خواهد شد. به گزارش سلامت نیوز به نقل از زندگی آنلاین، هیچ فردی نمی تواند جلوی روند پیرشدن بدن را بگیرد و به عبارتی نمی تواند همیشه جوان بماند. به تدریج و با افزایش سن، اندام های مختلف بدن دچار تغییراتی می شود و قابلیت های آنها تغییر می کند که منجر به پیری خواهد شد. در این زمینه پوست نیز مستثنا نیست و در معرض این تغییرات قرار دارد. با افزایش سن، میزان ترشح هورمون ها و تولید چربی از غدد سباسه (غدد چربی پوست) به تدریج کاهش می یابد و منجر به نازک شدن و خشکی بیشتر پوست می شود. همچنین پوست استحکام و سفتی خود را از دست می دهد. نخستین چروک های پوستی اطراف لب ها و چشم ها از اواسط دهه سوم زندگی با کاهش تولید کلاژن و الاستین ظاهر می شوند. با رسیدن به 40 سالگی خطوط موسوم به پنجه کلاغی کناره های چشم ایجاد می شود و چروک های پوستی عمیق تر می شوند. با رسیدن به دوران یائسگی، روند پیرشدن پوست تسریع می شود و لکه های قهوهای که به نام لکه های پیری شناخته می شوند روی پوست ظاهر خواهند شد. آیا پیری فقط در پوست مشهود است یا مو و ناخن هم درگیر می شوند؟ علاوه بر تغییرات پوست به تدریج موها نیز سفید شده و موهای زائد ایجاد می شوند. تغییرات ساختار ناخن ها مانند ایجاد خطوط طولی و نازک شدن ناخن ها نیز با افزایش سن دیده می شود. این روند تغییرات پوست تقریباً برای همه به همین شکل است، اما گاهی بعضی افراد زودتر از هر مرحله دچار علائم پیری پوست می شوند و خیلی زودتر از همسالان خود نشاط و شادابی پوست جوان را از دست می دهند. نقش کدامیک از عوامل درونی یا محیطی در بروز پیری پوست مهم تر است؟ زمینه ژنتیک یکی از مهم ترین علل بروز پیری پوست است که در افراد با هم متفاوت است، اما عوامل محیطی نیز تأثیر جدی در این زمینه دارند، از جمله مهم ترین آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد: مواجهه خیلی زیاد با نور خورشید: چرا که 80 درصد پرتوهای فرابنفش خورشید کاملاً به پوست نفوذ کرده و نوعی پروتئین را فعال می کنند که بر حالت الاستیسیته یا کشسانی پوست تأثیر می گذارد. این پروتئین در واقع کلاژن را از بین می برد که یکی از وظایف آن پیشگیری از بروز چروک های پوستی است. همچنین تولید مالنین و الستین پوست کاهش می یابد، در نتیجه پوست به خوبی نمی تواند با عوامل تهاجمی پرتوهای خورشید مقابله کند. به جز پرتوهای فرابنفش باید به اشعه های مادون قرمز نیز اشاره کرد که کاملاً در هیپودرم پوست نفوذ می کنند و علاوه بر تولید انرژی زیاد باعث تولید رادیکال های آزاد نیز می شوند. همه این پرتوها علاوه بر تأثیر بر ساختار ژنتیکی پوست، مرگ سلول ها، ایجاد لکه های قهوه ای و پیری پوست، می توانند زمینه بروز سرطان های پوست را نیز تسهیل کند. در واقع تماس مکرر با نور خورشید می تواند توانایی پوست را در تأمین و تقسیم الیاف کلاژن محدود کند و درنتیجه حالتی مانند افتادگی نوک بینی، افتادن پلک ها، نازک شدن پوست و... را در پی داشته باشد. استعمال سیگار و دیگر دخانیات علاوه بر آسیب های جدی بر اندام های داخلی بدن، عوارض جدی بر سلامت و زیبایی پوست دارد و چروک های عمیق و واضح، تیرگی پوست و گودی های اطراف چشم به عنوان علائم پیری زودرس پوست در مصرف کنندگان توتون و تنباکو دیده می شود که در خانم ها این علائم جدی تر خواهد بود. استرس مزمن نیز در واقع باعث کاهش ذخایر آنتی اکسیدان ها و اسیدهای چرب ضروری و ویتامین ها می شود که به عنوان ترکیبات محافظ در برابر پیری پوست مطرح هستند. در نتیجه استرس می تواند بروز چروک های پوستی، کاهش حالت کشسانی و شفافیت پوست را به عنوان علائم پیری زودهنگام تشدید کند. الکل هم یکی از موادی است که به عروق خونی آسیب می رساند، اختلالات انعقادی ایجاد می کند، متابولیسم سلول ها را تغییر داده و تولید رادیکال های آزاد را افزایش می دهد. به علاوه، الکل بر کبد تأثیر می گذارد و مانع نقش این اندام در دفع مواد زائد می شود. در نتیجه مواد سمی در اندام های مختلف و به خصوص پوست جمع می شوند و تیرگی، خشکی و شل شدن بافت های پوست را در پی خواهند داشت. آیا تغذیه سالم به کند شدن روند پیری کمکی می کند؟ تغذیه ناسالم که ناشی از تغییر در جنبه های مختلف زندگی است، معمولاً با مصرف بیشتر غذاهای چرب و سرخ شده، تنقلات شور و شیرینی جات همراه است. مصرف خوراکی های بدون ارزش غذایی و کاهش میوه ها و سبزیجات در تغذیه امروز موجب کاهش دریافت ویتامین ها و آنتی اکسیدان ها می شود و در نتیجه تیرگی و خستگی پوست را نشان می دهد. یکی از بهترین روش های حفظ سلامت و شادابی پوست توجه به تغذیه درست، گنجاندن مقدار فراوان میوه ها، سبزیجات و اسیدهای چرب ضروری و به حداقل رساندن غذاهای آماده و صنعتی است. علاوه بر عوامل ذکرشده باید اشاره کرد حالت بد خوابیدن، اخم کردن و خندیدن نیز زمینه ساز چروک های پوستی می شود، به خصوص افرادی که زیاد اخم می کنند به دلیل انقباضات عضلات بیشتر دچار چروک های پوستی خواهند شد. چگونه می توان چین و چروک های ایجاد شده در پوست را ترمیم کرد؟ ترمیم کامل چین و چروک با امکانات و علم امروز امری ناممکن است، ولی بر اساس تقسیم بندی شدت چین و چروک راهکارهای درمانی متفاوتی وجود دارد، معمولاً در چروک های خفیف و متوسط تکنیک های موضعی و سایر تکنیک های محرک کارایی خواهند داشت، ولی در چروک های عمیق علاوه بر این روش ها باید از تکنیک های جراحی نیز کمک گرفت. چگونه می توان با مراقبت های پوستی از پیر شدن پوست جلوگیری کرد؟ اولین مرحله درمان های موضعی کرم های ضد چروک هستند که بر اساس مواد تشکیل دهنده انواع متفاوتی دارد. سردسته کرم های ضد چروک، کرم های اسید میوه است. ترکیبات اسید میوه سلول های زیر پوست را تحریک می کنند تا کلاژن سازی و ساخت الاستین زیاد شود. اسیدهای میوه از میوه های طبیعی گرفته می شوند و نوع دیگر این نوع کرم ها ترکیبات ترتینوئین هستند. ترتینوئین شکل تغییر یافته ویتامین A است. ترتینوئین درمان اصلی جوش های زیر پوستی است، اما می تواند در بهبود چروک ها نیز بسیار مؤثر باشد، چون در دراز مدت روی سنتز کلاژن تأثیر می گذارد. در واقع تأثیر ترتینوئین روی کلاژن سازی 9 ماه بعد از مصرفش اتفاق می افتد. دسته دیگر از کرم های ضد چروک، کرم های حاوی اسید هیالورونیک است. هیالورونیک اسید ماده ای است که زیر پوست قرار دارد و کم شدن آن باعث به وجود آمدن چروک می شود و این نوع کرم ها ساخت این ماده را تحریک می کنند تا کلاژن سازی بیشتر شود، بنابراین تمام کرم های ضد چروک به دنبال تحریک کلاژن سازی پوست هستند تا تولید آن در پوست را افزایش دهند. نقش درمان این کرم ها از نقش پیشگیری کننده آن ها کمتر است و بیشتر این کرم ها از به وجود آمدن چروک ها پیشگیری می کنند. برای چرو ک های وسیع و عمیقی که اتفاق افتاده است باید از روش های دیگر استفاده کرد، ولی برای جلوگیری از عمیق تر شدن چروک ها استفاده از این کرم ها می تواند مفید باشد. * فوق تخصص پوست ، مو و جراحی زیبایی ، دبیر انجمن پوست ، استاد پوست دانشگاه علوم پزشکی تهران