غده تیروئید و بیماری های مربوط به آن

غده تیروئید و بیماری های مربوط به آن


غده ی تیروئید غده ی درون ریز سیری شکلی است که در جلوی گلو و روی نای ،پایین تر از حنجره  قرار دارد. کلمه ی تیروئید از کلمه ی یونانی تیروس به معنی سپر گرفته شده است.غده تیروئید شامل دو لوب و یک قسمت میانی بنام تنگه می باشد و وزن متوسط آن درحدود ۲۰ تا ۲۵ گرم است.

غده تیروئید جنین انسان در روز ۲۹  جنینی می تواند هورمون های تیروئیدی را تولید نماید غده تیروئید دو نوع هورمون با خواص بیولوژیکی وفیزیولوژیکی کاملا" مشخص ترشح می کند که میزان سوخت و ساز را در بدن تنظیم می کنند و نیز رشد طبیعی مغز،استخوان ها و ماهیچه ها را در طی دوران کودکی افزایش می دهند.این هورمون ها در افراد بزرگسال سبب افزایش هوشیاری می شود.هورمون های تیروئیدی آمینو اسید های تغییر یافته ای هستند که از افزوده شدن ید به آمینو اسید تیروزین ایجاد می شود.


تیروکسین مهم ترین هورمون تیروئید است که اثرات فیزیولوژیکی مهمی درمتابولیسم سلول های سراسر بدن برعهده دارد و ترکیبات مشابه آن مانندT3 وT2و T1نیز به مقادیر متفاوتی ازتیروئید ترشح می شوند که همان اثرتیروکسین را دارند اگرچه T3 نسبت به بقیه آن ها اثر قوی تری دارد. بعلاوه هورمون دیگری نیز بنام کلسی تونین که در تنظیم کلسیم و فسفرخون نقش دارد از تیروئید ترشح می شود.

محیط عمل

برای اینکه غده تیروئید بتواند به وظایف خود به درستی عمل نماید حضور شرایط زیر لازم است:

    غده ازلحاظ بافت شناسی وضعیت طبیعی داشته باشد.
    هورمون تیروتروپین به مقدارمناسب ازهیپوفیزترشح شود . عملکرد این هورمون تحریک غده ی تیروئید است
    مقادیرکافی ید دراختیارغده قرارداده شود.

اعمال این غده عبارتند از :

      کنترل سوخت و ساز بدن
      حفظ سلامت پوست
     اثر بر تحریک پذیری سیستم عصبی
    همکاری با دیگر غدد درون ریز  جهت نگهداری تعادل هورمونی بدن
    کنترل رشد بدن و تکامل ذهنی در خرد سالی و انباشتن ید در بدن ترشح بیش از حد هورمون های تیروئید ، بیماریی بنام تیروئید سمی ایجاد می کند که عموما" با  بزرگی غده تیروئید (  گواتر ) همراه است . علائم این بیماری شامل بیرون زدگی کره ی چشم ، تندی نبض ، افزایش تعریق و حالات عصبی می باشد .

اگر چه فرد در این حال به قدر کافی غذا می خورد ، اما به علت افزایش سرعت سوخت و ساز غالبا" لاغر است.کم کاری این غده در بزرگسالان و کودکان عواقب متفاوتی در بر دارد.در بزرگسالان این حالت درست بر عکس پر کاری تیروئید شامل تمایل به افزایش وزن ، خشکی و کلفتی پوست و کم پشت شدن موها است . با کاهش سرعت سوخت و ساز اشکالاتی در گرم نگه داشتن بدن رخ می دهد.در دوران کودکی کم کاری تیروئید ( کرتینیسم ) موجبات عقب ماندگی ، رشد و عدم تکامل ذهنی کودک را فراهم می آورد.

نقش ید در بدن

مهمترین مورداستفاده ید دربدن شرکت آن درساختمان هورمون های تیروئید است.کمبود شدید آن موجب بروز اختلالات شدید دراعمال غده تیروئید شده  و باعث می شود این غده در اثر تلاش  بیشتر برای ساختن هورمون های تیروئیدی ،بزرگ  شود.به غده ی تیروئید بزرگ گواتر گفته می شود که ناشی از کمبود ید است.

مصرف روزانه ی ید در دنیا

نیاز روزانه ید در هر فرد بطور متوسط بین ۷۰ تا ۱۰۰ میکروگرم است که ۵ تا ۱۰ درصد آن از طریق آب آشامیدنی و بقیه ازطرق دیگرتامین می گردد. بهترین و غنی ترین منابع غذایی حاوی ید،ماهیان وسایر موادغذایی دریایی هستند.

بیماری های تیروئید

    پرکاری تیروئید
    گواتر
    کم کاری تیروئید

پرکاری تیروئید (هیپرتیروئیدیسم )

شایع ترین علت این عارضه (۸۵ درصد موارد) بیماری گریو است، که ناشی از تحریک بیش از حد غدهی تیروئید توسط سیستم ایمنی است. مصرف بیش از اندازه ی هورمون تیروئید یا داروهای حاوی هورمون تیروئید، فعالیت بیش از حد ندول های غده ی تیروئید و همچنین التهاب تیروئید که باعث ذخیره شدن و ترشح مقدار زیادی هورمون در خون می شود از سایر عوامل ابتلا به پرکاری تیروئید هستند. پرکاری تیروئید در بین زنان شایع تر از مردان (۴ به ۱) است و بیش تر در سنین ۴۰-۲۰ سالگی بروز می کند.

علائم پرکاری تیروئید

کاهش وزن سریع ( علی رغم افزایش اشتها و حتی مصرف زیاد غذا)، بی حوصلگی و تحریک پذیری شدید، کاهش تمرکز، ایجاد حالات و تنش های عصبی، اضطراب و نگرانی ، اختلال خواب، افزایش ضربان قلب و تپش قلب به دنبال انجام کارهای معمول، افزایش فشار خون، تعریق بیش از حد، ضعف عضلانی، لرزش و تنش های غیرارادی،( خصوصاً در دستان و انگشتان) مشکلات بینایی و بیرون زدگی غیر طبیعی کره ی چشم یا اگزوفتالمی، گواتر یا بزرگ شدن غده ی تیروئید، افزایش حساسیت و تحریک پذیری نسبت به گرما، تغییر حرکات طبیعی روده ی بزرگ،( اسهال و یبوست) و ریزش مو.

درمان

معمولاً از ید رادیواکتیو، داروهای ضد تیروئید و در برخی موارد ازروش های جراحی برای برداشتن بخشی از غده، استفاده می شود.

کم کاری تیروئید
کم کاری تیروئید به کندی خود را نشان می دهد .کم کاری به دلایل زیر ممکن است رخ دهد :
ناتوانی غده تیروئید در ساختن هورمون های تیروئید؛ به علت کمبود ید یا فقدان آنزیم های موردنیاز برای تولید هورمون
اختلال در ترشح TSH از غده هیپوفیز
اختلال در ترشح TRH از هیپوتالاموس
نوعی بیماری خود ایمنی که به تخریب سلول های غده تیروئیدی می انجامد و به بیماری هاشیموتو مشهور است.
مقاومت بافت هدف به هورمون های تیروئید به علت نقص مادرزادی در گیرنده های هورمون های تیروئید بوده است.

علائم اختلالات تیروئید

پرکاری: افزایش دمای بدن، افزایش فشار خون، کاهش وزن، افزایش اشتها، تعریق فراوان، پریشانی و نگرانی،قطع قاعدگی، گواتر

کم کاری:خشکی پوست، ریزش مو، کندی رشد، سفتی ماهیچه ها،خواب آلودگی و خستگی،کاهش ضربان قلب، یبوست،گواتر

تیروئید در سنین مختلف

اگر میزان تولید هورمون های تیروئیدی در بدن شخصی کمتر از میزان طبیعی باشد ،اصطلاحاً گفته می شود او مبتلا به کم کاری تیروئید (هیپوتیروئیدیسم)است.کم کاری تیروئید کودکان ، ممکن است کاهش رشد ، عقب افتادگی ذهنی و یا هردو را به دنبال داشته باشد .هیپوتیروئیدیسم در افراد بالغ ممکن است سبب کمبود انرژی ، خشکی پوست و افزایش وزن شود.

گواتر

گواتر یکی از بیماری های شایع است که به ویژه در نوجوانان ( سنین مدرسه ) از شیوع بالایی برخوردار است. گواتر در دختران جوان و در افرادی که در ارتفاعات بالا زندگی می کنند شایع تر است . گاهی دیده شده است میزان شیوع گواتر در خانم ها ۸ برابر آقایان است.

علل بروز گواتر

ارث ، کمبود ید در مواد غذایى،مصرف بیش از اندازه غذاهایى مانند شلغم ، کلم ، گل کلم ، کاساوا ، چغندر ، و علل ناشناخته دیگر . گواترها به انواع گوناگونى تقسیم بندى مى شوند که عبارتند از گواترفامیلى ، گواتر بومى ( ساده ) ، گواتر تک گیر ، گواتر چندندولى . گواتر در جلو گردنو در داخل غده تیرویید ایجاد مى شود . غده تیرویید از دو قطعه تشکیل شده است که درجلوى ناى و حنجره قرار مى گیرد. بزرگى خوش خیم غده تیرویید که سبب افزایش حجم آن مى شود و مانند غده بزرگى در زیر گلو و گردن پدیدار مى شود ، گواتر نامیده مى شود . این غده درد ندارد و نام فارسى آن « غمباد » است.

علائم

وجود توده اى درناحیه قدامى گردن که بیمار یا اطرافیان بیمار و یا پزشک آن را مشاهده مى کنند.گاهى سیاهرگ هاى گردن بزرگتر مى شود و هرگاه درد ناگهانى و سریع گواتر ایجاد شود یعنى اینکه در گواتر خونریزى ایجاد شده است و گاهى نیز هیچ علامتى در فردى که گواتر دارد مشاهده نمى شود و گاه در گواترهاى ندولى ساده و غیر سمى ، پس از چند سال تغییراتى ایجاد مى شود که به پرکارى غده تیروئید منجر شده و باعث نارسایى قلبى وسایر اختلالات خطرناک مى گردد.

پیشگیری

براى پیشگیرى از مبتلا شدن به گواتر توصیه مى شود ازغذاهاى حاوى ید بیشتراستفاده کنید و از مصرف نمک ید دارغافل نشوید. اگر در مناطق کوهستانى و ارتفاعات بیشترى از سطح دریا زندگى مى کنید،پس نیاز بیشترى به ید خوراکى دارید. از مصرف بیش از حد سبزیجاتی مانند  شلغم و کلم و کاهو بپرهیزید.

درمان

در صورت داشتن گواترهاى ساده و معمولى مصرف قرص هاى لووتیروکسین و یا قرص تیروئید به راحتى در دسترس است و در ایران توسط پزشکان توصیه و تجویز مى شود. در صورتى که مشکوک به گواتر و یا ندول در تیروئید شده باشیم انجام معاینه بالینى و آزمایشات تیروئیدى و احتمالا اسکن تیروئید و یا سونوگرافى و یابیوپسى توسط پزشک ضرورت می یابد و سپس به درمان با قرص و ید رادیواکتیو و یا جراحی گواتر تشویق می شوید .توصیه ی مهم این که ، طبیعی بودن  تست های تیروئید در آزمایش خون دلیلی بر نداشتن گواتر نیست و با این حالت یو تیروئید گفته می شود و در صورت لزوم  گرفتن اسکن تیروئید بسیار ضروری است.
منبع: http://www.elmevarzesh.com

---